Özel sektörün dış borcu 202 milyara ulaştı, 2012'deki ödeme 33 mily

Son haftalarda daha çok vatandaşa dönükmüş gibi yapılan, ancak sanki "kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla" biçiminde şirketler kesimi hedef alınarak dile getirilen bir söylem var: "Geliriniz hangi para cinsinden ise, o para cinsinden borçlanın." Bu konuya cuma günü değindik ve borç artışını daha sonra detaylı olarak ele alacağımızı belirttik. İşte bugün de, dış borçların 2002 yılından bu yılın ortasına kadar olan dönemde nasıl seyrettiğine, özel ve kamunun borcunun ne kadar arttığına ve ayrıca 2012 ve sonrasında yapılacak borç ödemesinin düzeyine bakacağız.

Artış özel sektör kaynaklı 

Türkiye'nin toplam dış borç stoku 2002 sonunda 130 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Bu borcun 87 milyarı kamuya, 43 milyarı ise özel sektöre aitti. Bir başka ifadeyle toplam borcun üçte ikisi kamuya, üçte biri özel sektöre ait bulunuyordu.

2003 ve 2004 yıllarında özel sektörün borcu daha hızlı arttı; ama yine kamunun borcu daha fazlaydı. 2005'te ise kamu ve özel sektörün borcu neredeyse eşitlendi. Söz konusu yılın sonunda kamunun 86, özel sektörün 84 milyar dolar borcu vardı.

2006, özel sektör borcunun füze gibi fırladığı bir yıl oldu. Özel sektörün 2005 sonunda 84 milyar dolar olar borcu, bir yılda tam yüzde 43 oranında 36 milyar dolar artarak 120 milyar dolara ulaştı.

Özel sektörün borcu küresel krizin etkisiyle 2009 yılında bir miktar azaldı, ancak daha sonra yeniden artışa geçti ve belli olan son veriye göre bu yılın ilk yarısı sonunda 202 milyar dolar olarak gerçekleşti.

2002 sonunda bu yılın ortasına kadar geçen sekiz buçuk yılda toplam dış borç 180 milyar dolar arttı. Bu artışın 159 milyar doları özel sektörden kaynaklanırken, kamu sektörünün borcundaki artış yalnızca 21 milyar dolar oldu.

Bu dönemde özel sektörün kısa vadeli borcu 14 milyardan 64 milyara, uzun vadeli borcu ise 29 milyardan 95 milyara çıktı.

Sekiz buçuk yıldaki 180 milyar dolarlık artışın 111.5 milyarı uzun, 68.5 milyarı kısa vadeli borçlardaki artıştan kaynaklandı.

Özelin borcu herkesi ilgilendiriyor

Hükümet yetkililerinin zaman zaman dile getirdikleri bir görüş var. Deniliyor ki, "Kamunun borcu çok az arttı, özelin borcu da onları ilgilendirir". Acaba öyle mi, bu kadar basit mi?

Özel sektör, borcunu ödeme dönemi geldiğinde bu dövizi nereden bulacak… Tamam, yurtdışında bırakılan dövizlerden kaynaklanan ve aslında özel sektörün kendine olan borçları da var. Bir anlamda sanal borç bunlar. Ama, elbette gerçek anlamda dış borç da var.

Özel sektörün, ödemenin yoğunlaştığı dönemlerde alıcı olarak piyasaya girmesinden doğal bir durum yok. Bu dönemlerde de döviz üzerinde bir baskı oluşması kaçınılmaz. Yani kurlar, özel sektör eliyle yukarı doğru itilecek.

Şimdi hükümet, "Kamunun dış borcu çok az arttı, dış borcun oranlandığı göstergeler açısından birçok ülkeden iyi durumdayız, ayrıca özel sektörün dış borcu da bizi ilgilendirmez" diyebilir mi… Der, demesine de, bu değerlendirme ne kadar doğru olur…

Özel sektör 33 milyar ödeyecek

Aralık ayına geldik ama 2012 ve sonrasının dış borç ödeme projeksiyonuna ilişkin veriler ağustos ayındaki tabloyu gösteriyor. Dolayısıyla, ağustostan sonra dış borç stoku da değişmiş, buna göre ödeme projeksiyonunda da değişiklik olmuştur. Bu kaydı düşerek ağustos itibariyle oluşan tabloya göz atalım…

2012 yılındaki uzun vadeli dış borç ödemesi toplamda 45 milyar dolar. Bu tutarın 37.6 milyar doları anapara, 7.5 milyar doları faiz ödemesinden oluşacak.

45 milyar dolarlık ödemenin 11.7 milyar dolarını kamu kesimi yapacak. Özel sektörün dış borç ödemesi ise 33.4 milyar doları bulacak. Özel sektörün ödemesinin 30 milyar doları anapara, 3.4 milyar doları ise faiz.

Üçte ikisi reel sektörün

Özel sektörün gerçekleştireceği 33.4 milyar dolarlık dış borç ödemesinde finansal kuruluşların payı 11 milyar dolar. Finansal kuruluşlar kapsamında bankalar 7.9 milyar dolar ödeyecek.

Özel sektördeki dış borç ödemesinde asıl yükü sırtlanacak olan reel sektör kuruluşları. Bu kuruluşlar gelecek yıl 22.4 milyar dolarlık dış borç ödemesi gerçekleştirecek. Bir başka ifadeyle özel sektörün toplam ödemesinin üçte ikisini reel sektör kuruluşları yapacak.

Toplam ödeme 257 milyar

Kamu ve özel sektör, ağustos ayında belirlenen projeksiyona göre 2012'den itibaren toplam 257.1 milyar dolar düzeyinde dış borç ödemesi gerçekleştirecek. 2012'deki 45.1 milyardan sonra 2013'te 33.4 milyar, 2014'te 25.3 milyar, 2015'te 24.6 milyar, 2016 ve sonrasındaki yıllarda ise 128.8 milyar dolar ödenecek. 

Toplam 257.1 milyar dolarlık ödemenin 195.6 milyarı anapara, 61.5 milyarı faizden oluşacak.

2012'den itibaren yapılacak ödemenin 132.9 milyar dolarını özel sektör, 124.2 milyar dolarını ise kamu sektörü gerçekleştirecek. Kamunun borç stoku, özel sektörün borcundan çok az olduğu halde, 2016 ve sonrası için kamu ile özel sektörün ödemesi neredeyse eşitlenecek. Bu durum, kamunun borcunun çok daha uzun vadeli olmasından kaynaklanacak.