"Ekmek aslanın ağzında" sözünü, son gelişmelerin ardından "likidite aslanın ağzında" diye değiştirmek gerek. Milyarlarca dolar pompalanan piyasaların son bir-iki günde kısmen sakinleştiğini görüyoruz ancak yine de herkes elinde avucunda ne varsa tutmaya, likit kalmaya çalışıyor. Bu durum, borcunu biraz da borçla çevirmek zorunda olan kuruluş ve ülkeler için çok can sıkıcı bir ortam yaratıyor. Türk özel sektörü de bu durumda işte. Haziran sonu itibariyle Türk özel sektörünün toplam borcu 190 milyar dolarla yeni bir rekor kırmış durumda. Aynı tarihte kamunun borcu yaklaşık 78 milyar, Merkez Bankası'nın borcu ise 16 milyar dolar. Yani, Türkiye'nin dış borcu haziran sonunda 284 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşmış bulunuyor.
Yılın ilk yarısında Türkiye'nin toplam dış borcu yüzde 15 oranında 37 milyar dolar arttı. Bu artışın yaklaşık 33 milyar doları özel sektörden kaynaklandı. Kamunun borcu 4 milyar dolar kadar artış gösterdi, Merkez Bankası'nın borcundaki artış ise 403 milyon dolarda kaldı.
Haziran sonunda 284 milyar dolar olan toplam dış borcun 52 milyar doları kısa vadeli borçlardan oluşuyor. 52 milyar dolarlık kısa vadeli borcun 48 milyar doları özel sektöre ait. 48 milyar dolarlık tutarda da bankalar 20, reel sektör 28 milyar dolarlık pay alıyor.
Uzun vadeli 232 milyar dolarlık dış borcun ise 76 milyar doları kamuya, 14 milyar doları Merkez Bankası'na, 143 milyar doları da özel sektöre ait bulunuyor.
Kaynak kullanımında ucuz dış kredi dönemi artık bitti, yani balayı dönemi sona erdi. Artık, çok sıkıntılı bir sürecin eşiğindeyiz, hatta içine girdik bile denilebilir. Bundan sonra herkes kara kara ödeme güçlüğü yaşanıp yaşanmayacağını düşünecek.
2001'de 61 milyar ödenecek
Peki, ödeme güçlüğüne ilişkin işaretler var mı? Olmayacağını umarak, Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, borç ödeme projeksiyonumuzla ilgili rakamları aktaralım. Haziran sonu itibariyle bu yıl sonuna kadar ödenmesi gereken dış borç anapara ve faiz toplamı 17 milyar dolar. Gelecek yıl ise bizi toplam 61 milyar dolarlık ödeme bekliyor. Bu tutarın yaklaşık 14 milyarını kamu, 47 milyarını ise özel sektör ödeyecek. Üstelik, dış borç ödeme projeksiyonuna garantisiz ticari borçlar, bankaların yurtdışından borçlu olarak sağladıkları vadeleri 180 günün altında kalan krediler ve özel sektörün kısa vadeli ticari kredilerine ilişkin ödemeler dahil değil.
Türkiye, 2010 yılında 36 milyar, 2011 yılında 33 milyar, 2012 yılında 28 milyar dolar borç ödeyecek. 2013 ve sonrasındaki yıllarda ödenecek borç, 69 milyarı kamuya, 53 milyarı özel sektöre ait olmak üzere 122 milyar dolar. Bu yılın ikinci yarısından itibaren ödenecek toplam borç ise tam 297 milyar dolar. Bu borcun 118 milyar dolarını kamu kesimi, 180 milyar dolarını ise özel sektör ödeyecek.
Dış borç ödeme projeksiyonu (Milyon Dolar) Haziran 2008 itibariyle
Kamu Özel Toplam
2008 3.090 14.204 17.294
2009 13.748 47.224 60.972
2010 12.629 23.769 36.398
2011 10.351 22.499 32.850
2012 9.117 18.768 27.885
2013 ve sonrası 68.761 53.232 121.993
TOPLAM 117.695 179.696 297.391