Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, TÜSİAD Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada Merkez Bankası'nın yoğun döviz satımı yaparak piyasaya müdahalede bulunduğu geçen yılın son döneminde Türkiye'den net döviz çıkışı olmadığını, aksine 5 milyar dolarlık net bir giriş yaşandığını söyledi. Babacan, bu yıl içinde de şimdiye kadar 1.5 milyar dolarlık net bir giriş gerçekleştiğini ifade etti.
Yabancı yatırımcı piyasadan döviz toplayıp gitmiyorsa, bu döviz talebi kimden kaynaklanıyor? Dövizi, özellikle geçen yılın son haftasında panik halinde kim topladı, toplamaya çalıştı? Hem de görece yüksek kurdan!
Belli ki özel sektör… Hani, uzunca bir dönem "Kamunun dış borcu artmıyor, artış özel sektör kaynaklı, dolayısıyla kur yükselirse bu yalnızca özel sektörü ilgilendirir" denilerek dış borç artışı küçümsenmişti ya, şimdi ister istemez kabul ediyoruz ki özel sektörün borcu da ülke için dertmiş. Özel sektörün borcu, kur artışının en büyük nedenlerinden biri haline gelebilirmiş. Özel sektör, borcu için panik halinde döviz toplamaya yöneldiğinde hem kurlar fırlayıp gider, hem Merkez Bankası bu tırmanışı önlemek için önemli miktarda rezerv kullanmak durumunda kalırmış. Yani özetle, özel sektörün dış borcuna dudak bükmemek, "O borçtan bize ne" dememek gerekiyormuş.
Hazine Müsteşarlığı verilerine göre geçen yılın üçüncü çeyreği sonundaki brüt toplam dış borç stoku 309.6 milyar dolar. Borcun 89 milyarı kısa, 220 milyarı uzun vadeli. Toplam borcun 95.1 milyarı kamu, 10.7 milyarı Merkez Bankası'na ait. Özel sektörün 203.8 milyar dolarlık borcunun ise 80.1 milyarı kısa, 123.6 milyarı uzun vadeli borçlardan oluşuyor.
Özel sektörün borcuyla ilgili olarak Merkez Bankası kaynaklı kasım verilerine de sahibiz. Buna göre, özel sektörün kasım ayındaki toplam borcu, 86.7 milyarı kısa, 124.3 milyarı da uzan vadeli olmak üzere 211 milyar dolar. Ancak hemen belirtelim, Merkez Bankası rakamlarında yabancılara ait 7.2 milyar dolarlık döviz tevdiat hesabı da var.
Ödeme 58 milyar
Bu yıl ne miktarda dış borç ödemesi yapılacağına ilişkin en sağlıklı veri kuşkusuz geçen yılın sonunda yapılan projeksiyona göredir. Ancak, elimizdeki veriler kasım ayındaki projeksiyonu gösteriyor. Dolayısıyla şimdilik bu verilerle yetinmek durumundayız.
Kasımda başlayanla ocakta başlayan projeksiyon arasında çok büyük fark olduğu sanılmıyor. İşte kasımdaki tabloya göre, bu yıl özel sektör 58.3 milyar dolar dış borç ödemesi gerçekleştirecek. Kamunun yapacağı 13.3 milyar dolarlık ödemeyle birlikte toplam dış borç ödemesi 71.6 milyar dolar olacak.
Özel sektörün yapacağı toplam 58.3 milyar dolarlık ödemeyle ilgili olarak biraz ayrıntı verelim:
Ödemenin 54.4 milyarı anapara, 3.9 milyarı faizden oluşacak.
Ödemede uzun vadeli kredilerle ilgili olanlar 37.6 milyar, kısa vadeli kredilerle ilgili olanlar 20.7 milyarlık pay alacak.
37.6 milyar dolarlık uzun vadeli kredi borcu ödemesinin 12.9 milyarını finansal kuruluşlar, 24.7 milyarını finansal olmayan kuruluşlar yapacak.
20.7 milyar dolarlık kısa vadeli kredi borcu ödemesinin ise 18.4 milyarını bankacılık kesimi yapacak, diğer kuruluşlar ise 2.4 milyar dolar ödeyecek.
2012'de yapılacak 71.6 milyar dolarlık ödemenin detayını aktardık. 2013'te 9.3 milyarı kamu, 24.7 milyarı özel sektör tarafından olmak üzere 34 milyar ödenecek. 2014'te toplam ödeme 26.7 milyar olacak ve bu tutarın 10 milyarını kamu sektörü, 16.7 milyarını özel sektör ödeyecek. 2015 yılındaki ödeme 24.9 milyar ve bu tutarda kamunun payı 9.3, özel sektörün payı 15.6 milyar dolar. 2016 ve sonrasındaki dönemde ise 86.6 milyarı kamu, 47.1 milyarı özel sektör tarafından olmak üzere 133.7 milyar dolarlık ödeme yapılacak.
Biraz önce de belirttik; bu ödeme rakamları geçen yılın kasım ayı itibariyle belirlenen rakamlar. Yılsonu projeksiyonu ortaya çıktığında bu rakamlarda bir miktar değişiklik görmemiz normal karşılanmalı.