3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun "İstisnalar" başlığını taşıyan ikinci kısmındaki 11 inci maddede; ihracat istisnası kapsamında " Türkiye'de ikamet etmeyen yolcuların satın alarak Türkiye dışına götürdükleri malların teslimi anında Katma Değer Vergisi tahsil edilir. Ancak gümrükten malın çıkışı anında fatura veya belgenin ibrazında tahsil olunan Katma Değer Vergisi iade olunur." hükmü yer almaktadır.
Türkiye'de ikamet etmeyen yolculara yapılan satışlara tanınan Katma Değer Vergisi istisnasının uygulanmasına ilişkin hususlar temel olarak 43 Seri Nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği'nde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre istisna, verginin satışı sırasında tahsil edilip, malın yurtdışına çıkarılışını müteakip alıcıya iade edilmesi şeklinde uygulanmaktadır.
Maliye Bakanlığı'nca yayımlanan 61 Seri Nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile mükelleflerin bu tür satışlarını KDV tahsil etmeksizin "Özel Fatura" ile yapabilmesine imkan tanınmıştır.
61 Seri Nolu KDV Genel Tebliği'nde, vergi dairesine başvurarak "Türkiye'de İkamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Satışlarda Katma Değer Vergisi İhracat İstisnası İzin Belgesi" (kısaca "İstisna Belgesi" olarak anılacaktır) alan mükelleflerin bu tür satışlarını katma değer vergisi tahsil etmeden yapabilecekleri belirtilmiş ve uygulamanın ne şekilde olacağı açıklanmıştır.
Söz konusu tebliğ uyarınca, istisna belgesi almak isteyen mükelleflerin;
· Gerçek usulde KDV mükellefi olmaları ve
· Haklarında sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlediği veya bilerek kullandığı konusunda rapor yazılmamış olması
şartlarını taşımaları halinde, vergi dairesine yapacakları başvuruları değerlendirilerek durumu uygun görülenlere İstisna Belgesi verilecektir.
İstisnadan Türkiye'de ikamet etmeyen ve satın aldığı malları yurt dışına götüren, Türk uyruklu veya yabancı uyruklu alıcılar faydalanacaklardır. Bu alıcılarda aranan özellikler şunlardır:
Türk uyruklular: TC tabiiyetinde bulunan gerçek kişiler Türkiye'de mukim sayıldığından prensip olarak istisnadan faydalanamayacaklardır. Ancak TC tabiiyetinde olmakla birlikte, bir yabancı ülkede ikamet etmekte olduklarına dair o ülke resmi makamlarından alınmış ikamet tezkeresi veya bu mahiyette bir belgeye sahip olanlar pasaportları ile birlikte satıcıya ibraz etmeleri halinde söz konusu istisnadan faydalanabileceklerdir.
Yabancı uyruklular: Prensip olarak TC tabiiyetinde olmayanlar pasaportlarını satıcıya ibraz etmek koşuluyla bu istisnadan faydalanabilirler. Ancak kendilerine Türkiye'de geçici veya daimi ikamet tezkeresi verilmiş yabancı uyruklular istisnadan faydalanamazlar.
İstisna Belgesine sahip mükellefler, Türkiye'de ikamet etmeyenlere (Türkiye'de ikamet etmeyen ve satın aldığı malı yurtdışına götüren Türk uyruklu veya yabancı uyruklu alıcılara) döviz karşılığı yaptıkları satışlarda, aşağıdaki şartların mevcudiyeti halinde katma değer vergisi tahsil etmeden işlem yapabileceklerdir:
a) Yapılan mal satışlarının faturada gösterilen vergisiz bedelleri toplamının 600,00 TL'nin üzerinde olması gerekmektedir. Bu toplama, aynı faturada gösterilen birden fazla mal çeşidine ait bedeller dahildir.
b) Bu kapsamdaki satışlarda şekil ve muhtevası Maliye Bakanlığı ile Gümrük Müsteşarlığı tarafından belirlenen ve 61 no.lu KDV Genel Tebliği ekindeki örneğe uygun "Özel Fatura" nın kullanılması gerekmektedir. Özel Fatura 5 nüsha olarak düzenlenecek, 1 inci nüshası alıcıya verilecektir. 2, 3 ve 4 üncü nüshalar malın gümrükten çıkışı sırasında onaylatılacak, 5 inci nüsha ise satıcıda kalacaktır.
c) Satış bedeline ait döviz, bankalara veya özel finans kurumlarına satılacak ve buna ilişkin olarak düzenlenecek döviz alım belgesinin aslı veya noter onaylı örneği, ilgili döneme ait katma değer vergisi beyannamesine eklenecektir.
d) Satın alınan malların satın alma tarihinden itibaren 3 ay içinde yurt dışına çıkarılması ve bu gümrük kapılarında onaylatılan özel faturaların çıkış tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde satıcıya intikal etmiş olması gerekmektedir.
İstisna Belgesine sahip mükelleflerce satılan malların, Gümrük Müsteşarlığı'nca belirlenen kapılarda Maliye Bakanlığı ve Gümrük Müsteşarlığı görevlilerine gösterilmesi ve bu mallara ait Özel Faturanın 2, 3, ve 4'üncü nüshalarının her iki görevli tarafından da onaylanması gerekmektedir. Bu şekilde onaylatılan Özel Faturaların 2 nüshası gümrük görevlilerine teslim edilecek, 4 üncü nüshası ise çıkış tarihini izleyen 1 ay içinde satıcıya intikal ettirilecektir.
Gümrükte onaylatma işinin satıcılar tarafından yaptırılması esas olmakla birlikte, alıcıların da özel faturanın 2, 3, ve 4'üncü nüshalarını onaylatıp 4'üncü nüshayı satıcıya intikal ettirmesi mümkündür. Ayrıca, kargo ile yapılan mal göndermelerinde taşıyıcı firma, birden fazla satıcıya ait özel faturaları onaylatarak satıcılara intikal ettirebilecektir.
Satın alınan malların satın alma tarihinden itibaren 3 ay içinde yurt dışına çıkarılması ve bu gümrük kapılarında onaylatılan özel faturaların çıkış tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde satıcıya intikal etmesi halinde, istisna kapsamında işlem yapılabilecektir. İstisna, onaylı özel faturanın satıcıya intikal ettiği dönemde uygulanacaktır.
Özel fatura ile yapılan satışlarda KDV beyanı
Özel Fatura kapsamında yapılan satışlar, 24 nolu Katma Değer Vergisi Sirkülerinde yer verilen usul ve esaslar çerçevesinde beyan edilecektir. Buna göre;
Türkiye'de ikamet etmeyenlere 1 ay içinde yapılan satışların toplam bedeli, beyannamenin 24. satırında yer alan "61 Nolu KDV Genel Tebliği Kapsamındaki İşlemler" satırında beyan edilecektir. "Teslim ve Hizmet Bedeli" sütununa aynı veya farklı vergi oranlarına tabi teslim bedellerinin toplamı, "Hesaplanan KDV" sütununa bu teslimler üzerinden hesaplanan KDV toplamı yazılacaktır.
Teslimin yapıldığı döneme ait beyannamenin verileceği tarihe kadar mal yurt dışına çıkarılır ve Döviz Alım Belgesi ile Onaylı Özel Fatura temin edilirse, beyannamenin 36'ncı satırında (61 Nolu KDV Genel Tebliği Kapsamında Düzeltilecek KDV) ve 1. Nolu KDV Beyannamesinin Doldurulmasına İlişkin Açıklamalar ve İşlem Kodlarının yer aldığı Föy'de bulunan tablo 13'deki 403 ve 407 kodlu satırlar aracılığıyla beyannamede yer alan tablo 9'da (Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler) istisna ve iadeye imkan veren beyanlar yapılacaktır. Bu satışların bünyesine giren vergiler, indirimin mümkün olmaması halinde, öncelikle mükellefin kendi vergi borçlarına mahsup edilecek, mahsup edilecek alacağının tamamını karşılamaması halinde nakden iade yapılabilecektir. İade için "İade Hakkı Doğuran İşlemlere ve ihraç Kaydıyla Teslimlere Ait Bildirim"in doldurulması gerekmektedir. Bildirimin 71. satırına istisna kapsamındaki satışlara ait bedeller, 72. satırına ise bu satışların bünyesine giren vergiler yazılacak, bildirimin diğer satırları bu bilgilere göre doldurulacaktır.
Döviz alım belgesi ve onaylı özel fatura sonraki dönemlerde temin edilirse, bu belgelerin temin edildiği döneme ait beyannamede sadece 36'ncı satır (61 Nolu KDV Genel Tebliği Kapsamında Düzeltilecek KDV) ve tablo 13'de yer alan 403 ve 407 kodlu satırlar aracılığıyla tablo 9'da (Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler) beyan yapılacaktır. Yolcu istisnası ve bavul ticareti kapsamındaki teslimler dolayısıyla iade almak istemeyen mükelleflerin Tablo 9'a kayıt yapmalarına gerek bulunmamaktadır. Bu döneme ait beyannameye, gümrükte onaylanan özel faturaların tarih, sıra ve seri numaraları ile tutarlarını ihtiva eden bir listenin yanı sıra bu tutarlara ait döviz alım belgeleri de eklenecektir. Liste işletme yetkililerince kaşe ve imza tatbiki suretiyle onaylanacaktır.
İstisnası Belgesi Sahibi Mükelleflere İmalatçılar Tarafından Yapılacak İhraç Kaydıyla Teslimler
Öte yandan, Türkiye'de ikamet etmeyenlere döviz karşılığı satışlarda Katma Değer Vergisi İhracat İstisnası İzin Belgesi alan mükelleflere imalatçılar tarafından yapılacak ihraç kaydıyla teslimlerde, 3065 Sayılı Kanun'un 11/1-c maddesi kapsamında işlem yapılabilecektir.
İhraç kaydıyla teslimlerde tecil-terkin uygulaması ile ilgili olarak Katma Değer Vergisi Gene1 Tebliğlerinde yer alan açıklamalar, İstisna Belgeli satıcılara yapılan ihraç kaydıyla teslimler bakımından da geçerlidir. Ancak, İstisna Belgeli satıcılara ihraç kaydıyla teslimde bulunanların tecil edilen vergilerinin terkin işlemleri için, gümrükte tasdik edilen özel Fatura nüshasının aslı veya noter ya da yeminli mali müşavir tarafından onaylanmış örneği ibraz edilecektir.
İstisna Belgeli satıcılara ihraç kaydıyla teslimde bulunanlar lehine doğacak katma değer vergisi iade alacaklarının ise nakden iadesi mümkün değildir. Bu iade alacakları ancak mükelleflerin kendi vergi borçlarına mahsup edilebilecektir