- OVP'de 2024 yılı büyüme beklentisi %4'ten %3,5'e düşürüldü. 2024 yılı için enflasyon beklentisi %33'ten %41,5'e revize edildi.
- 2025 yılı için büyüme beklentisi, %4,5’ten % 4’e düşürüldü. %15,2 olan enflasyon beklentisi % 17,5'e çıkarıldı.
- 2026 yılı için büyüme tahmini %5’ ten % 4,5’a düşürüldü. %8,5 olan enflasyon beklentisi % 9,7'ye çıkarıldı.
- 2027 yılı için büyüme tahmini ise % 5. Enflasyon beklentisi %7.
- Ortalama dolar/TL tahmini 2024 için 33,2, 2025 için 42, 2026 için 44,4 ve 2027 için 46,9.
2025-2027 dönemi Programının temel amacı, “enflasyonun kademeli olarak tek haneli seviyelere düşürülmesi, büyüme potansiyelinin dezenflasyon süreciyle uyumlu şekilde yükseltilmesi” olarak tanımlanmış. Öncelik net. Enflasyonla mücadele ve fiyat istikrarı birinci sırada. Büyüme ikinci sırada. Bu tespit verilerden de anlaşılıyor.
İşsizlik verileri ilginç. İşsizlik oranı beklentisi 2024 yılı için yüzde 10,3'ten yüzde 9,3'e indirilirken, 2025 yılı için işsizlik oranı yüzde 9,9'dan yüzde 9,6'ya düşürülmüş. Aslında bu revizyonlar yukarıdaki veriler ile çelişkili gözüküyor. Para ve maliye politikalarında sıkı duruş dezenflasyon süreci boyunca devam edecekken, işsizliğin düşeceği öngörülmüş. Burada beklenti acaba iş arayanların iş aramayı bırakacak olması mı? Yoksa, gittikçe düşecek işgücü maliyetinin, işgücü talebini artıracağı mı?
Büyümede iç talep ile dış talep dengelenmek isteniyor. İhracata dayalı dış büyüme iç talep kaynaklı büyümeye tercih ediliyor, ki tüketim verilerinde 2021-2023 arası anormal artışlar göz önünde bulundurulduğunda bu anlaşılabilir. Ancak öngörülen kur, ihracatı ne kadar destekliyor? Bu kur seviyeleri ihracatı bence zorlayacaktır. Kur tahminine bakarsak; 1- TCMB kur konusunda halen kontrollü bir politikayı tercih ediyor olacak, 2- Döviz talebini engelleyici noktada, faiz indirimleri çok hızlı veya yüksek oranlarda yapılmayabilir, 3- Yakın gelecekte beklenen ABD ve AB faiz indirimlerinin, sıcak para akışı sağlayarak kuru arzu edilen dengede tutulacağı inanılıyor, 5- BRICS gibi hamleler ile Türkiye'ye Çin başta olmak üzere, BRICS ülkelerinden doğrudan yatırım çekmeyi hedefliyor diye düşünüyorum.
OVP verilerine ek olarak OVP’den bağımsız, önemli bir veri ile bir yorum yapalım. TCMB tarafından çıktı açığı Haziran 2027'ye kadar negatif öngörülüyor. Çıktı açığı en basit şekliyle bir ekonomideki mevcut üretim düzeyinin o ekonominin potansiyel üretim seviyesinden farkına denir. Çıktı açığının negatif olduğu alanlarda ise bu durumun ekonomideki zayıf talepten kaynaklanan arz fazlalığı veya atıl kapasite nedeniyle, enflasyonda düşüşe yol açacağı öngörülür. Yani talebin 2025-2027 senelerinde potansiyelin altında beklendiği söylenebilir.
1 - OVP bize umut vaat ediyor ama sahada yaşam savaşı veren firmalar için bunun bir karşılığı olduğunu düşünmüyorum. Dış pazarlarda dahi işler kötü iken, AB'de bile en az bir seneden önce toparlanma söz konusu değilken, ihracatı güçlü firmalar dahi endişe ederken, iç pazara çalışan firmaların aşırı umutlu bir beklenti içinde olmaları yanlış olur. Temkinli, hatta daha karamsar senaryolara hazır olmak gerek. Durum iyileşirse, ne güzel, ama iyileşmez ise, 2025-2027 için her zamanki yönetim stratejileriniz işe yaramaz. Farklı düşünmek, farklı işler yapmak gerek!
2 - Eskisi gibi ucuz kredi ve enflasyonist talep ile cirosal büyüme yok. Şişmiş EBITDA'lar yok. Fiyat rekabetinden sıyrılıp, inovasyon ile farklılaşmayan, stratejik yönetmeyen bu dönem çok zorlanabilir. Ölçeğe sahip rakipleriniz varsa, fiyat rekabeti size çok zarar verir. Lütfen oturun, ya verimlilik üzerine kafayı yorup, ciddi çalışmalar yapın, ya da inovasyona yönelin. İş modeli, ürün, hizmet, süreç ve diğer inovasyon imkanlarını araştırın, tartışın. En iyisi ikisini birden yapın.
3 - Herkes ayağını yorganına göre uzatmalı mı? Evet. Verimlilik, maliyet ve gider tasarrufları sizi oyuna tutar.
4 - Nakit artık kral değil, tüm kralların kralı. Nakit odaklı yönetimi öğrenmek gerek. Ciro/kar odaklı yönetimden bir hayli farklı bir yönetim anlayışı. Bu konuda eğitim almak, danışmanlık almak gerek. Çünkü nakit odaklı yönetince, strateji, iş modeli, süreçler, organizasyon, insanlar, finans ve teknoloji buna göre evrilecektir.
5 - Turnover olayına tahammülünüz olmamalı. Bu üç sene boyunca turnover artacaktır. Neden? Çünkü gelecekte öngörülen enflasyona göre zamlar yapılacak ve insanlar geçinemeyecek. Sık iş değiştirecek. İşgücü özellikle de Z kuşağı çok hareketli. O halde ne yapacaksınız? Kârınızı insanlar ile daha adil paylaşacaksınız. Daha iyi sosyal imkanlar, yan haklar, hepsinden önemlisi hata yapılmaktan korkulmayan, destekçi, işbirliğine açık bir kültür oluşturacaksınız.
6 - 2025-2027'de silolar ile değil süreçlerle yönetmeye başlamanız lazım. Çünkü sorunlarınız ve riskleriniz süreç yönetimi ile çözülebilir.
7 - Müşteri taahhütlerini yerine getirme, müşteriyi kaybetmeme, kaliteli müşteriyi mutlu etme dönemi. Kalitesiz (üretimi zorlayan, memnuniyetsiz, ödeme sorunları olan, sadık olmayan) müşteriden kurtulun. Diğerlerine daha çok önem verin.
8 - Müşteri beklenti ve isteklerini iyi anlayın, bunları karşılayacak şekilde değer zincirinizi geriye doğru yapılandırın. Temel yeteneklerinizi müşteri odaklı düzenleyin. Ürününüze müşteri aramayın, müşteriye ürün/hizmet üretin. Rekabeti aşmanın tek yolu bu.
9- Kriz yönetimi değil, risk yönetimini uygulayın. Bugün içinde bulunduğumuz koşullarda, tek bir alana yatırım yapın desem bu GRC (Governance, Risk, Compliance) olur. Bu işi de teknoloji ile (GRC yazılımları) yönetin. İç denetim ve iç kontrol birimlerinize, yukarıda bahsettiği işler ile alakalı daha fazla yetki verin. Bu birimler yoksa lütfen oluşturun.
10 - 2025- 2027'de işlerin iyiye gitmeye başladığı 2026- 1. Çeyrek gibi dönemlerde, eskiye dönmeyin. Konjonktürel yönetim diye tanımladığımız tarza geri dönmeyin. Stratejik yönetime devam edin.
11 - Yönetime, insana, teknolojiye, inovasyona yatırımı bırakmayın. Bu dönem makinaya, hatta, şubelere, ofislere değil, bunlara yatırım yapın. Bu konularda danışmanlık hizmeti almayı bırakmayın.