OVP’de bir garip dolar hesabı

Orta Vadeli Program(OVP) açıklandı. Her sene heye­canla beklenen, hükümetin po­litikalarını uygularken referans aldığı, özellikle de bütçe süreci­ne baz teşkil eden önemli bir do­küman.

Dokümanda hem dünya hem Türkiye ekonomisinin mev­cut durumuna yer veriliyor, ay­rıca planlar projeler yer alıyor. En sonda da bazı tablolar içinde mevcut ve sonraki yıllara ilişkin projeksiyonlar yer alıyor. Prog­ramlar üçer yıllık yapılıyor ve ha­liyle bu seferki OVP 2025-2026- 2027 yıllarını kapsıyor.

“Temel ekonomik büyüklük­ler” isimli tabloda büyü­me, istihdam, dış ticaret, cari denge ve enflasyona ilişkin projeksiyonlar yer alıyor. İşte bu tablo­nun büyüme kısmında içinde bulunduğumuz yıl ve önümüzdeki 3 yıla ilişkin gayri safi yurt içi hasıla(GSYH) projeksi­yonları hem TL cinsinden hem de dolar cinsinden veriliyor.

Hal böyle olunca da TL cinsinden GS­YH’yı dolar cinsinden GSYH’ya böldüğümüzde ilgili yıla ilişkin projeksiyon yapılırken ortalama dolar kurunun ne alındığı ortaya çıkıyor.

Bu sebeple aslında çok da gereksiz bir şekilde kamuoyu bu dokümandaki bu kısmı heyecan­la bekliyor. Çünkü alınan kurun hükümetin beklentisini yansıt­tığı düşünülüyor. Halbuki bu kur bir beklenti değildir, mekanik bir hesaplamanın sonucudur. Finan­sa biraz daha yakın olanlar için benzer başka bir örnek vereyim. Bankaya gidip forward kur aldığı­nızda bankanın verdiği kur ban­kanın beklentisi değildir, yine mekanik bir hesabın sonucudur.

Ya da VİOP’ta dolar/TL kontrat­larının değeri yine benzer bir he­sap sonucu bulunur. Bu konuda her yıl çok fazla spekülasyon ol­duğu için OVP’nin açıklanması aşamasında bu meseleye ilişkin bir soru gelmesi Cumhurbaşka­nı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ı da memnun etti. Çünkü yukarıdaki açıklamaları yaparak spekülas­yonların önünün kesilmesi fır­satı eline geçmişti. Nitekim ce­vap bölümünde de bu soruyu ya­nıtladı.

İma edilen kur nereden çıktı?

Aşağıdaki tabloda OVP’deki bahsettiğim GSYH büyüklüklerini görebilirsiniz. GSYH belirli bir yıl­da, belirli bir ülkede üretilen nihai mal ve hizmetlerin parasal değeri­dir. Doğal olarak da yerel para biri­mi cinsinden ölçülür. Dolara çevri­leceği zaman da yıl sonu kurundan değil o yılın ortalama kurundan çevrilir. O sebeple aşağıdaki kur­ların ilgili yılların ortalama kurla­rı olarak hesaplandığını düşünme­miz gerekir.

Bu konuya ilişkin gelen soruya Cevdet Yılmaz 2024 yıl sonu kuru için piyasa beklentisini aldıkları­nı, kalan yıllar için de bizim tah­min ettiğimiz enflasyon ve ticaret partnerlerimizin enflasyonu dik­kate aldıklarını söyledi.

Bunu ya­parken de bizim enflasyondan ti­caret partnerlerimizin enflasyo­nunu düşüp(1 ile toplayıp ikisini birbirine bölmüş de olabilirler.) kalan oranla kuru çarpıp doları bir yıl sonraya projekte etmişler. Bu hepimizin aşina olduğu bir uygula­ma. TCMB Ağustos ayı piyasa katı­lımcıları anketine göre dolar kuru beklentisi yıl sonu için 37.28 TL. Yıl sonunu 37.28 aldığımızda 2024 ortalama kurunun yukarıdaki tab­lodaki gibi 33.22 olması gayet do­ğal. Zira yılın başında kur 29.44’tü.

Buraya kadar her şey tamam. Bu­radan sonrası biraz karışık. 2025 ortalama kuru da yukarıda gördü­ğünüz gibi 42 TL. 2025 ortalama kuruyla 2024 yıl sonu kur tahmini arasından %12.66’lık bir fark var. Mekanik bir hesap yapılıyorsa enf­lasyonun da doğrusal gittiği varsa­yımına dayandığını düşünmemiz gerekir. Bu durumda ortalama kur hesabı yıl ortasını yansıtıyor ola­caktır, ama yıl sonuna kadar yakla­şık bu kadar daha bir artış olması gerekir. Böyle olursa yıl sonu tah­mini 46.5 TL’lere geliyor ki 2026 yılı ortalama kur tahmininin 44.41 olduğu bir yerde bunu izah etmek mümkün değil.

Gerçek ne?

Peki ne olmuş olabilir? OVP’ye göre 2025 enflasyon tahmini %17.5. Ticaret partnerlerimizin de 2025 enflasyon tahminini %4 aldı­ğımızı varsayalım. O zaman Cev­det Yılmaz’ın dediği hesabı yaptı­ğımızda((1.175/1.104)-1=%12.9) yıl sonu tahmini olan 37.28’e de %12.9 eklediğimizde 42.12’ye eri­şiyoruz. Tabii ki yıl sonu kuruna %12.9 eklediğimiz için bir sonraki yılın sonuna gitmiş olmamız gere­kir, ortalama kura değil. Bana ka­lırsa yukarıdaki tablolardaki sayı­lardan ima edilen kur yıl sonu ku­rudur. Bunu da ortalama kur diye lanse edip bunun üzerinden dolar cinsi GSYH hesabı yapmak bizi yanlış yere götürür.