OVP hedefleri çöpe gitti, iktisat kitaplarını yeniden yazmaya gerek kalm

Bu köşede 18 Ekim 2010 tarihinde, yani tam yedi ay önce şu başlığı atmışız:

"Ya OVP hedefleri tutmayacak ya da iktisat kitapları yeniden yazılacak!"

Kastettiğimiz, orta vadeli programın 2011 yılına ilişkin dış ticaret hedefleriydi. Şöyle devam etmişiz:

"…2011-2013 dönemini kapsayan orta vadeli program çerçevesindeki öngörülen bazı büyüklükler arasındaki bir dizi çelişki dikkati çekiyor. Öyle ki, öngörülen bu rakamların tümüne birden ulaşmak hiçbir şekilde mümkün görünmüyor. Dolayısıyla OVP'de bir dizi hedefin tutmayacağı şimdiden gün gibi aşikar. Yok eğer OVP'deki bu hedeflerin tümü tutarsa, işte o zaman da iktisat kitaplarını yeniden kaleme almak gerekiyor…"

Bu görüşü niye dile getirdiğimizi daha önce de birkaç kez yazdık; o yüzden rakamlara, oranlara detaylı olarak girmeye gerek duymuyoruz. Ortada özetle şöyle bir tablo vardı: DPT'nin öngörüsüne göre, 2011 yılında dolar kuru artışı enflasyonun altında kalacak, bir başka ifadeyle Türk Lirası reel olarak değer kazanacak; ama buna rağmen ihracat ithalattan daha yüksek oranda artış kaydedecekti. İşte TL reel olarak değerlenirken ihracatın ithalattan daha yüksek oranda artmasının neredeyse olanaksız olduğundan hareketle "iktisat kitaplarının yeniden yazılma riski bulunduğu" görüşünü dile getirmiştik.

Yine köşemizi izleyenler hatırlayacaklardır; bu yazımız üzerine DPT'den gönderilen açıklamada, bu hedeflerin ihracat ve ithalat fiyatlarının çok farklı seyri sayesinde gerçekleşebileceği belirtilmişti. DPT'ye göre 2010 yılında ithalat fiyatları 2009'a göre yüzde 9 artmıştı. Bu oran, 2011'de 2010'a göre değişim anlamında yüzde 3.5'e inecekti. Aynı şekilde ithalat miktar endeksindeki artış da yüzde 20.8'den yüzde 8.7'ye gerileyecekti.

İhracatta ise fiyat endeksi artışı yüzde 4.9'dan yüzde 7.1'e çıkacak, miktar endeksindeki artış ise biraz hız keserek yüzde 6.3'ten yüzde 6.1'e gerilecekti.

DPT'nin açıklamasında, "2011-2013 dönemi dış ticaret tahminleri yapılırken, Türkiye ekonomisi için öngörülen büyüme hızı, döviz kuru, dış ticaret ortaklarımızın büyüme ve talep beklentileri, enerji fiyatları tahminleri öncelikle göz önünde bulundurulmaktadır. Dış talep, ihracat ve ithalat fiyatları ve enerji fiyatlarına ilişkin tahminlerde IMF kaynakları kullanılmaktadır" görüşüne yer verilmişti.

Yani özellikle enerji fiyatlarında ortaya çıkan olağandışı büyüme karşısında DPT masumdu. Bir kere bu konudaki veriler IMF'den alınmıştı. Öyle olmasa bile doğrusu enerji fiyatlarının tahminlerin ötesinde sıçrama göstermesine yol açan Afrika ve Arap ülkelerindeki gelişmeleri kimsenin tahmin etmesine olanak yoktu.

İthalat endeksleri tırmanışta

DPT yılın tümü için özellikle ithalatta 2010'daki gerçekleşmeden çok farklı bir miktar ve fiyat endeksi değişimi öngörmüştü. Peki, ilk çeyrekte nasıl bir tablo oluşmuştu…

Yılın ilk çeyreğindeki dış ticaret miktar ve fiyat endeksleri ihracatta öngörülenden çok farklı gerçekleşmedi.   İlk çeyrek itibariyle yıllık hedefin hem miktar, hem fiyat endeksinde bir miktar üstüne çıkıldı.

Ancak ithalat endeksleri öngörülene fark atmış gidiyor. İthalat miktar endeksindeki artışın yılın tümünde yüzde 8.7'de kalacağı umuluyordu. Çeyrek bazında geçen yıla göre artış ise yüzde 27.6 oldu. Aynı şekilde yılın tümünde yüzde 3.5 düzeyinde artması beklenen fiyat endeksi, ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14.1 artış gösterdi. İthalat endekslerindeki bu oranlar, ithalat artışının tümüyle enerji faturasındaki büyümeden kaynaklanmadığını, miktar endeksindeki artışın daha fazla etki yaptığını gösteriyor. 

Yıllık rakamları yakaladık

DPT'nin 2011 için öngördüğü dış ticaret hedefleri, 2010 yılı gerçekleşme tahminine dayanıyor. Biz, öngörülen artış oranlarını sabit tutarak, bu oranlara dayalı olarak 2010 gerçekleşmesinden yola çıkıp 2011 hedeflerini bir anlamda revize ettik. Buna göre, 2011 için ihracat hedefi 129.6, ithalat hedefi 208.5 milyar dolar oldu. Dolayısıyla ticaret açığı da 78.9 milyar dolar.

2010 yılındaki dış ticaret gerçekleşmesinin 2009'a göre olan değişimiyle, 2011 hedefinin 2010'a göre değişimi, zaten ne kadar iddialı hedeflerle yola çıkıldığını gösteriyor. İhracat hedefi makul; yüzde 11.6'lık artıştan yüzde 13.7'lik artışa çıkılacak. Ama ya ithalat artışı nasıl olacak da yüzde 31.7'den yüzde 12.4'e indirilecek? Bunu, ithalat fiyatlarının az artmasıyla sağlamak mümkün mü? Hem zaten mümkün olmadığı, olamayacağı açık seçik ortada…

Mart sonu itibariyle yıllık baza getirdiğimiz rakamlara bakalım. İhracat geçen yıl mart ayı sonunda yıllık bazda 103.7 milyar dolardı. Bu yıl aynı bazda 119.4 milyara çıkıldı; yani yüzde 15.2'lik bir artış var.

İthalat ise geçen yıl marttaki 150.5 milyar dolarlık düzeyden, 203.1 milyar dolara çıkmış durumda. Artışın oranı yüzde 34.9.

Dış ticaret açığı ise yüzde 78.5'lik bir artışla 46.9 milyardan 83.6 milyara çıktı. Ticaret açığı mart sonu itibariyle ulaştığı 83.6 milyar dolarlık düzeyle 2011'in tümü için öngörülen 78.9 milyar doları şimdiden aşmış bulunuyor.

Öyle görünüyor ki, bir-iki ay sonra yıllık ithalat da 2011 sonu için öngörülen düzeyi yakalayacak, bu kaçınılmaz gibi…

Ya 2011 sonu?

Geçenlerde yazdığımız denklem halen geçerliliğini koruyor: "260-140-80…"

Ekonomiyi soğutma konusunda başarılı olamadığımız takdirde 2011 yılını 260 milyar dolarlık ithalat, biraz iyimser yaklaşımla 140 milyar dolara yakın ihracat, 120 milyar dolar civarı bir ticaret açığı ve 80 milyar dolar gibi bir cari açıkla kapatma olasılığımız hala çok kuvvetli görünüyor.

Hem Merkez Bankası da, cari açıktaki daralmanın baz etkisine bağlı olarak yılın son çeyreğinde görülebileceğini dile getiriyor. Yani, cari açıktaki büyüme son çeyreğe kadar sürecek, bir bakıma söylenen bu. Aslında Merkez Bankası tam olarak son çeyreği de değil, sanki biraz son iki ayı kastediyor. Çünkü geçen yılın ilk on ayında aylık ortalama 3.5 milyar dolar olan cari açık, kasım ve aralık ayları ortalamasında 6.8 milyar dolara çıkmıştı.