NOT DEFTERİ / Dr.Uğur Tandoğan Öğrencimin bulduğu yanlış Öğrencilerim "İş Nitelikleri" (Job Characteristics) diye bir modeli inceliyorlardı. "Kitaptaki örnekleri okuyun ve modelde belirtilen boyutlara çevrenizdeki işlerden örnekler bulun" dedim. Çalıştılar, tartışmaya başladık. Sıra "İşin önemi" boyutuna gelince bir öğrencim "Kitapta verilen örnek bana göre yanlış" dedi. Kitap 12. baskısını yapmış, iki ünlü kişinin ortak yazdığı bir kitap idi. Model "İş Nitelikleri Modeli" motivasyon teorileri arasında önemlidir. Bu teoriye göre iş 5 ana boyutta incelenir: Beceri çeşitliliği, işin kimliği, işin önemi, özerklik ve geri bildirim. Bunlardan ilk üçü kişiye yaptığı işin anlamlı olduğu duygusunu yaşatır. Özerklik, sorumluluk duygusu verir. Geri-bildirim ile de kişi yaptığı işin sonucu hakkında bilgilenmiş olur. Bu 5 boyutta da doyum yaşandığında araştırmalar göstermektedir ki, kişinin motivasyonu, iş doyumu ve dolayısıyla performansı artar. Beceri çeşitliliği, işte kullanılan becerilerin sayısına göstermektedir. İşin kimliği, kişinin yaptığı işin belli olmasını ölçer. Özerklik, işi yapan kişinin iş yaparken kullandığı serbestlik derecesidir. Geri-bildirim ise yapılan işin etkinliği konusunda kişiye dolaylı ya da dolaysız bilgi vermektir. İşin önemi ise, yapılan işin diğer insanların hayatında veya işinde taşıdığı önemi gösterir. İşte öğrencimin belirttiği yanlışlık bu boyuttaki örnekte idi. Örnekteki yanlışlık Kitapta verilen örnek bir hastaneden idi. Yoğun bakım bölümündeki bir hemşirenin işi "işin önemi" boyutunda yüksek, öte yandan yerleri silen bir hademenin işi işe daha az önemli olarak belirtilmişti. Öğrencimin yanlış dediği örnek bu idi. "Yer silenin işi daha az önemli diyemeyiz" dedi. Şöyle devam etti "Eğer yoğun bakımda çalışan bir hemşire işini doğru yapmazsa baktığı kişilerin yaşamını tehlikeye sokabilir. Ama temizlikçi işini doğru yapmazsa tüm hastaların sağlığı tehlikeye girebilir". Öğrencim gerçekten de önemli bir noktaya değinmişti. İşin önemi bir algı meselesi idi. Teori ve pratik Bu teorinin günlük hayatta doğrulanmasına her gün tanık olmaktayım. Söylenen beş boyutun dördünde tartışılacak bir sorun yok diye düşünüyorum. İşinde daha çok beceri kullanan, yaptığı iş belli olan, işinde özerkliği olan ve yaptığı işlerde geri-bildirim alan insanların bu boyutları zayıf işlerde çalışanlara göre daha çok motive olduklarını gözlüyorum. Ama iş, işin önemi konusuna gelince bu tümüyle kişinin algılamasına bağlı bir olgu diye düşünüyorum. Hatta bu konuda daha da ileri giderek şunu söyleyebileceğim. Her iş önemlidir, önemsiz iş yoktur. İşe önemini kazandıran onu yapan kişidir. Eğer bir iş önemsizdir diyebilirseniz, o işi kaldırmanızı öneririm. Çünkü bir işletmede hiçbir önemsiz iş yapılmamalıdır. Holdingi temsil eden santral operatörü Bir işe önemini veren onu yapan kişinin işe yaklaşımıdır. Bana inanmıyorsanız çevrenize bakın, gözlem yapın. Aynı işi yapan iki kişinin aynı işe verdikleri öneme göre yaptıkları işlerin önem kazandığını, bu kişilerin önem kazandığını göreceksiniz. İşinin önemine inanarak iş yapan kişi o işi çok daha iyi yapar. İşte size bir örnek. Yıllar önce bir büyük şirketler grubuna eğitim verecektim. Eğitim müdürlüğü şirketin merkezinde idi. Telefon ettiğimde müdürlüğe santral aracılığı ile ulaşıyordum. Eğitimi planlarken eğitim müdürlüğü ile çok telefon konuşması yaptım. Telefon operatörü her seferinde diri ve sevecen bir sesle telefonu açıyordu. Merak ettim, eğitim sonrası bu operatörle tanıştım. Kırklı yaşlarında bir bayandı. "Nedir bunun sırrı? O kadar güzel yapıyorsunuz ki bu işi" dedim. Bayan bana şunu dedi "Yaptığım iş çok önemli. Çünkü ben burada tüm holdingi temsil ediyorum". İşte telefon operatörü işini ne kadar önemli yapmıştı. Sonuç İnsanların işlerinden doyum almasında işin önemi çok büyük ağırlık taşır. Ama işe önemini veren kişinin kendisidir. Önemsiz iş yok, önemsiz kişi vardır. İşine önem vermeyen her kişi önemsizdir. Bir yönetici olarak elamanlarınızdan performans bekliyorsanız önce onların işine önem verin.