OECD tarafından hazırlanan Kurumlar Vergisi İstatistikleri'nin altıncı edisyonu yayınlandı*. Rapor, Matrahın Erozyonu ve Kârın Taşınması (BEPS) uygulamaları hakkındaki güncel bilgileri bir araya getirmesi nedenyle oldukça önemli.Kurumlar Vergisi İstatistikleri, kurumlar vergisi politikalarının incelenmesine yardımcı olmayı, BEPS sorunun analizi için mevcut verilerin kalitesini ve kapsamını genişletmeyi amaçlayan yıllık bir yayın. Bu yönüyle önemli bir veri seti sağlıyor.
Bu verilere, kurumlar vergisi oranları, efektif vergi oranları, araştırma-geliştirme ve inovasyona yönelik vergi teşvikleri, stopaj oranları, vergi anlaşmaları, fikri mülkiyet rejimleri gibi bir dizi uygulama unsuru dahil. Rapordaki istatistikler aynı zamanda çok uluslu işletme gruplarının küresel vergi ve ekonomik faaliyetlerine genel bir bakış sağlayan anonimleştirilmiş Ülke Bazlı Raporlama (CbCR) verilerini de içermektedir.
Kurumlar vergisi gelirleri, bir önceki yıla göre sınırlı artışlarla ülke ekonomilerine önemli bir katkı sağlamaya devam etmektedir. 2021 yılında, veri tabanında kurumlar vergisi gelirlerinin mevcut olduğu 123 ülkede kurumlar vergisi gelirlerinin toplam vergi gelirleri içindeki payı, ortalama yüzde 16 ve bu gelirlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) yüzdesi ortalama yüzde 3,2’dir.
Veriler, kurumlar vergisi oranlarının istikrar kazanmaya devam ettiğine işaret etmektedir. Genel kurumlar vergisi oranı (Statutory Rate) 2021- 2024 arasındaki dönemde sabit kalarak, son 20 yıldaki uzun vadeli düşüşünü durdurmuş olsa da mevcut oranlar tarihi ortalamaların çok altında kalmaya devam etmektedir. Kapsayıcı Çerçeve üyesi tüm ülkeler için ortalama genel kurumlar vergisi oranı, 2000 yılında yüzde 28 iken 2019 yılında yüzde 21,7'ye düşmüştür. 2019-2024 arası ortalama oran, 2019'da yüzde 21,7 ve 2024'te yüzde 21,1'lik bir oranla nispeten sabit kalmıştır.
Efektif Ortalama Vergi Oranları (EVO) sınırlı bir şekilde düşmeye devam etmiştir. Bileşik EVO'ların 2017 ve 2023 yılları arasındaki gelişimine bakıldığında, ağırlıklandırılmamış ortalama bileşik EVO'nun 2017'de yüzde 21,6'dan 2023'te yüzde 20,2'ye düşerek bu dönem boyunca istikrarlı bir şekilde azaldığı görülmektedir.
Son yıllarda bazı azalma işaretleri olsa da veriler, BEPS’in varlığına işaret etmeye devam etmektedir. Potansiyel BEPS faaliyetinin üst düzey göstergeleri, yatırım merkezlerinde dört yıl önceki değerlerine göre düşmüştür. Bu konuda düşme eğilimi gösteren medyan gelirler önemli bir göstergedir.
Çalışan başına medyan gelirler (2017 değerine göre yüzde 13,1), çalışan başına medyan kârlar (yüzde 16,1) ve medyan ilişkili şirket gelirleri (yüzde 11,5) düşmüştür.
Bu göstergeler azalan BEPS davranışını yansıtsa da rapor 2021 CbCR verilerinin COVID19 krizinden de etkilenebileceğini belirtmiştir. Ayrıca tüm bu göstergeler yatırım merkezlerinde diğer bölgelere kıyasla BEPS faaliyetinin devam ettiğine işaret etmektedir. Rapor, dünya çapında 8 binden fazla çok uluslu işletmenin faaliyetlerine ilişkin anonimleştirilmiş toplu ülke bazlı rapor verilerini içermektedir. Veriler, muhtemelen vergi teşvikleri ve tavizler nedeniyle yüksek vergili ülkelerdeki düşük vergili kârın varlığını ortaya koymaktadır.
Bu düşük vergili kârlar, ortalama vergi oranlarının analizine dayalı olarak yüksek vergi olarak kabul edilebilecek ülkelerde bile küresel asgari verginin gelir artırma potansiyelini vurgulamaktadır. Bununla birlikte, küresel asgari verginin gelir artırma potansiyeline yönelik vurguya ihtiyatlı yaklaşmak gerekmektedir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler açısından aynı ekonomik sonuçların doğmayacağına yönelik eleştirilerde haklılık payı mevcut. Bu husus, Türkiye içinde geçerli.
*OECD (2024), Corporate Tax Statistics 2024, OECD Publishing, Paris