Ödemeler dengesinde tablo aynı

Düşünüyorsunuz belki; "sekiz aylık cari açık 35 milyardan 6.6 milyara indi, bu tablonun neresi aynı" diye. Kastettiğimiz açığın azalması değil elbette. Cari açığın böylesine azalmış olması kuşku yok ki önemli; ayrıca geçen yıl ağustosta neredeyse 50 milyar dolara dayanmış olan yıllık açığın, bu yılın ağustosunda 13 milyara kadar inmesi de çok önemli. Biz, tablonun aynı olduğunu söylerken, açığı artıran ya da azaltan etkenin hiç değişmediğine vurgu yapmak istiyoruz. Yani ithalatın düzeyine ve buna bağlı olarak ticaret açığının boyutuna…

Geçen yıl sekiz ayda ödemeler dengesindeki tanıma göre 41.6 milyar dolar ticaret açığı verdik. Cari açığımız ise 34.9 milyar dolar oldu. Yani cari dengenin, ticaret açığı dışındaki kalemlerinde 6.7 milyar dolarlık fazla vardı.

Bu yıl ne oldu; dış ticaret açığı 13.8 milyar dolara indi, cari açık da 6.6 milyar dolara. Cari dengenin dış ticaret dışında kalan kalemlerindeki fazla da 7.2 milyar dolar oldu.

Yani cari denge dışındaki kalemlerde oluşan fazla neredeyse aynı; geçen yıl sekiz ayda 6.7 milyar, bu yıl 7.2 milyar dolar. Bunun anlamı açık; ne kadar dış ticaret açığı verirsek cari açık da buna göre şekillenmeye devam edecek. Dış ticaret açığını şekillendiren de büyük ölçüde ithalat.

Cari işlemler dengesine farklı bir boyuttan bakalım. Cari açık 34.9 milyar dolardan 6.6 milyar dolara inerken 28.4 milyar dolarlık bir iyileşme gösterdi. Peki dış ticaret açığındaki iyileşme ne kadar; neredeyse cari açıktaki rakama eşit, 27.8 milyar dolar. Yani, dış ticaret açığı ne kadar artıyor ya da azalıyor, cari açık da aynı yönde ve yakın miktarda değişime uğruyor.

Ödemeler dengesindeki çok çarpıcı bir başka gerçekleşme de  finans hesabındaki rakam. Geçen yıl finans hesabından tam 36.8 milyar dolarlık giriş gerçekleşmişti. Bu yılki giriş ise milyar doları bile bulmadı ve 857 milyon dolarda kaldı. Yani finans hesabında bir anlamda 36 milyar dolarlık azalma oldu.

Ödemeler dengesinin finans hesabı 36 milyar azalırken, cari işlemlerdeki azalma 28.4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. İki kalem arasındaki 7.6 milyar dolarlık fark nasıl mı kapandı, tabii ki net hata ve noksan kalemiyle. Bu kalemde 2008'in ilk sekiz ayında 1.9 milyar dolarlık çıkış varken, bu yıl aynı dönemde 5.7 milyar dolarlık giriş gerçekleşti.

Bu arada, net hata ve noksanda genelde giriş yönünde olan eğilimin temmuz ve ağustos ayları toplamında 2 milyar dolara yakın bir çıkışa dönüştüğü dikkati çekti. Yani bir dönem "valizlerle, kamyonlarla, TIR'larla" döviz gelirken, son iki ayda aynı yolla döviz çıkışı yaşanıyor. Ama yine de ilk sekiz ayda 5.7 milyar döviz girişi görünüyor. Tabii ki bu dövizin çok az bir kısmı nakit olarak gelen dövizden oluşuyor; ne valizlerle, ne kamyonlarla ne de TIR'larla döviz gelmesi söz konusu. Net hata ve noksan, ödemeler dengesini "sıfırlamak" için kullanılan bir dengeleme kalemi, hepsi o.

Bu yıl cari açıkta sorun yok. Ama ya ekonominin biraz canlanacağı umulan 2010'da ve daha belirgin canlanma beklenen sonraki yıllarda cari açık yeniden sorun olmayacak mı? Ekonomideki canlanmayla ithalat da artacağına göre, yanıt çok açık değil mi…