Türkiye'nin nüfusu geçen yıl itibariyle 72.6 milyon kişi düzeyinde tahmin ediliyor. Bu nüfusun yaklaşık yüzde 18 oranında 12.9 milyonu İstanbul'da yaşıyor. Bir başka ifadeyle yaklaşık olarak her altı kişiden biri İstanbul'da ikamet ediyor.
İstanbul'un nüfustaki yeri böyle. Peki İstanbul, toplam tüketim harcamalarında nasıl bir yere sahip? Toplam nüfusta yüzde 18'e yakın payı olmasına rağmen, İstanbul'un bazı harcamalardan aldığı payın, nüfus payının iki katını bulduğu dikkati çekiyor.
TÜİK'in hanehalkı tüketim harcamaları araştırmasının çarpıcı sonuçları var. Nüfustaki payı yüzde 18 olan İstanbul, tüketim harcamalarının yüzde 25'ini gerçekleştiriyor. Yani İstanbul, nüfusuna oranla daha fazla tüketim harcaması gerçekleştirilen bir il konumunda. Bazı harcama gruplarında yüzde 25'in altına iniliyor, bazılarında ise çok çok üstüne çıkıldığı gözleniyor. Ancak şu dikkati çekiyor; İstanbul'un payı, hiçbir harcama grubunda nüfustaki payı olan yüzde 18'in altına inmiyor, hatta bırakınız yüzde 18'i, yüzde 20'nin altına bile düşmüyor.
Alkollü içki ve lokanta
İstanbul'un toplam tüketim harcamasındaki payının yüzde 25 olduğunu belirttik. Toplam harcamadaki payı yüzde 25 olan İstanbullu, Türkiye'deki toplam alkollü içecekler, sigara ve tütün harcamasının yüzde 20.6'sını gerçekleştiriyor. Bu oran, İstanbul için harcama grupları itibariyle belirlenmiş en düşük oran. Yani İstanbullu, harcama grupları arasında en düşük paya alkollü içki ve sigarada sahip. Genel kanının aksine alkollü içki ve sigara İstanbul'da görece daha az pay alıyor. Alkollü içeceklerin daha fazla pay alması beklenirken ortaya böyle bir tablo çıkması, biraz da İstanbul'da sabah-akşam herkesin alkol aldığı görüşünden kaynaklanıyor. Eğlence mekanlarının yoğunluğu, alkol tüketiminin fazlalığı gibi bir algı yaratıyor. Oysa İstanbul'da yaklaşık 13 milyon kişinin yaşadığı ve bunların çoğunun alkolle ilgisinin bulunmadığı gözden kaçırılıyor.
İstanbul nüfustan yüzde 18 pay alırken, harcamada bu payın neredeyse bir kat üstüne çıkılan bir harcama alanı var; lokanta ve otel harcamaları. Türkiye'deki toplam lokanta ve otellere ilişkin harcamaların yüzde 35.4'ü İstanbul'da yapılıyor. Bir başka ifadeyle, Türkiye'de lokanta ve oteller için yapılan harcamaların üçte birden fazlası İstanbul'da gerçekleştiriliyor.
İstanbul, eğitim hizmetlerine dönük harcamalarda yüzde 32.9, sağlık harcamalarında 29.9, konut ve kira harcamalarında ise yüzde 28.7 pay alıyor.
Toplam harcamalarda İstanbul'u yüzde 14.2'lik payla Ege ve yüzde 12.1'lik payla Akdeniz Bölgeleri izliyor.
Harcamalardan en az pay alan bölgeler ise yüzde 2.1 ile Kuzeydoğu Anadolu ve yüzde 3 ile Ortadoğu Anadolu illeri.
İstanbullu konuta, Güneydoğulu gıdaya…
Bölgelerin Türkiye'deki toplam harcamadan aldıkları paya ilişkin özet bilgileri aktardık. Peki, her bir bölge harcamasını daha çok hangi alan için yapıyor?
Bölgelerin harcamalarına ilişkin göstergelerde dikkat çeken iki yön var. Birincisi; İstanbul'da yaşayanlar her 100 liralık harcamalarının 32.3 lirasını konut ve kira için yapıyor. İkincisi; Güneydoğu Anadolu'da yaşayanlar her 100 liralık harcamalarının 37.5 lirasını gıda maddelerine ayırmak durumunda kalıyor.
Eğitimin payı yüzde 1-3 arası
Hanelerin eğitime ayırdıkları pay bölgelere göre yüzde 1 ile yüzde 3 arasında değişiyor. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki harcamalardan eğitime ancak yüzde 1 pay ayrılıyor. En yüksek pay ise yüzde 3 ile Batı Anadolu'da. Batı Anadolu'yu, yüzde 2.8'lik payla İstanbul izliyor.
| Tüketim harcamalarının dörtte biri İstanbul'da yapılıyor | |||||||||||||
| Toplam | Gıda ve alkolsüz içecekler | Alkollü içecekler, sigara ve tütün | Giyim ve ayakkabı | Konut ve kira | Ev eşyası, ev bakım hizmetleri | Sağlık | Ulaştırma | Haberleşme | Eğlence ve kültür | Eğitim hizmetleri | Lokanta ve oteller | Çeşitli mal ve hizmetler | |
| TOPLAM | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 | 100.0 |
| Akdeniz | 12.1 | 12.6 | 11.0 | 13.1 | 10.6 | 13.6 | 12.4 | 13.5 | 12.4 | 13.3 | 13.1 | 10.3 | 12.8 |
| Batı Anadolu | 11.0 | 9.6 | 10.6 | 10.5 | 12.2 | 9.8 | 9.2 | 11.7 | 11.3 | 11.3 | 15.3 | 10.1 | 10.1 |
| Batı Karadeniz | 5.5 | 6.6 | 5.9 | 5.6 | 4.7 | 6.8 | 5.1 | 5.0 | 5.5 | 5.7 | 4.6 | 3.9 | 5.8 |
| Batı Marmara | 4.8 | 4.7 | 5.9 | 4.9 | 4.6 | 5.1 | 5.2 | 4.6 | 4.8 | 4.8 | 3.7 | 5.2 | 4.4 |
| Doğu Karadeniz | 3.3 | 3.7 | 2.9 | 3.8 | 2.7 | 4.2 | 4.7 | 3.2 | 3.8 | 3.4 | 2.9 | 2.4 | 4.2 |
| Doğu Marmara | 9.6 | 9.1 | 10.8 | 9.2 | 9.9 | 9.5 | 8.7 | 10.0 | 10.0 | 9.8 | 6.9 | 10.7 | 9.9 |
| Ege | 14.2 | 14.0 | 16.3 | 14.5 | 14.2 | 14.0 | 14.2 | 15.2 | 14.4 | 15.3 | 11.4 | 13.6 | 12.4 |
| Güneydoğu Ana. | 4.4 | 7.1 | 5.2 | 6.0 | 3.7 | 4.2 | 3.4 | 2.6 | 3.9 | 2.3 | 2.1 | 1.8 | 3.8 |
| Kuzeydoğu Ana. | 2.1 | 2.6 | 2.6 | 2.4 | 1.8 | 2.6 | 0.8 | 1.8 | 2.2 | 1.7 | 1.5 | 1.1 | 2.3 |
| Orta Anadolu | 4.5 | 5.2 | 5.6 | 4.9 | 4.3 | 4.7 | 3.5 | 4.1 | 4.6 | 3.7 | 3.1 | 2.9 | 3.8 |
| Ortadoğu Ana. | 3.0 | 3.8 | 2.7 | 4.1 | 2.5 | 3.8 | 2.9 | 2.7 | 2.9 | 2.5 | 2.5 | 2.5 | 3.0 |
| İstanbul | 25.4 | 20.8 | 20.6 | 21.1 | 28.7 | 21.7 | 29.9 | 25.5 | 24.3 | 26.2 | 32.9 | 35.4 | 27.5 |
| Gıdanın payı Güneydoğu'daki harcamalarda yüzde 37, İstanbul'daki harcamalarda ise yüzde 19 | |||||||||||||
| Toplam | Gıda ve alkolsüz içecekler | Alkollü içecekler, sigara ve tütün | Giyim ve ayakkabı | Konut ve kira | Ev eşyası, ev bakım hizmetleri | Sağlık | Ulaştırma | Haberleşme | Eğlence ve kültür | Eğitim hizmetleri | Lokanta ve oteller | Çeşitli mal ve hizmetler | |
| Akdeniz | 100.0 | 24.5 | 3.7 | 6.1 | 25.1 | 6.6 | 2.2 | 14.3 | 4.5 | 2.5 | 2.3 | 3.7 | 4.4 |
| Batı Anadolu | 100.0 | 20.6 | 3.9 | 5.4 | 31.7 | 5.3 | 1.8 | 13.7 | 4.5 | 2.3 | 3.0 | 4.0 | 3.8 |
| Batı Karadeniz | 100.0 | 28.3 | 4.4 | 5.8 | 24.6 | 7.3 | 2.0 | 11.6 | 4.4 | 2.4 | 1.8 | 3.2 | 4.3 |
| Batı Marmara | 100.0 | 23.2 | 5.0 | 5.8 | 27.8 | 6.3 | 2.3 | 12.5 | 4.4 | 2.3 | 1.7 | 4.9 | 3.8 |
| Doğu Karadeniz | 100.0 | 26.1 | 3.5 | 6.5 | 22.9 | 7.6 | 3.0 | 12.6 | 5.1 | 2.4 | 1.9 | 3.2 | 5.3 |
| Doğu Marmara | 100.0 | 22.1 | 4.6 | 5.4 | 29.3 | 5.8 | 1.9 | 13.4 | 4.5 | 2.3 | 1.5 | 4.9 | 4.3 |
| Ege | 100.0 | 23.2 | 4.7 | 5.8 | 28.4 | 5.8 | 2.1 | 13.7 | 4.4 | 2.4 | 1.7 | 4.2 | 3.6 |
| Güneydoğu Ana. | 100.0 | 37.5 | 4.8 | 7.6 | 23.9 | 5.7 | 1.6 | 7.6 | 3.8 | 1.2 | 1.0 | 1.8 | 3.6 |
| Kuzeydoğu Ana. | 100.0 | 29.6 | 5.1 | 6.6 | 24.8 | 7.4 | 0.8 | 11.0 | 4.5 | 1.9 | 1.6 | 2.3 | 4.5 |
| Orta Anadolu | 100.0 | 27.4 | 5.1 | 6.2 | 27.5 | 6.2 | 1.7 | 11.7 | 4.5 | 1.8 | 1.5 | 2.9 | 3.5 |
| Ortadoğu Ana. | 100.0 | 29.3 | 3.6 | 7.7 | 23.0 | 7.4 | 2.1 | 11.4 | 4.2 | 1.8 | 1.8 | 3.7 | 4.1 |
| İstanbul | 100.0 | 19.3 | 3.3 | 4.7 | 32.3 | 5.1 | 2.5 | 12.9 | 4.2 | 2.3 | 2.8 | 6.2 | 4.5 |