2008 yılının son 3 aylık döneminde ekonomi bütünü ile yüzde 6.2 oranında küçüldü ama ilk 9 aylık dönemdeki yüzde 3.5 oranındaki büyüme nedeniyle yıllık milli gelir büyüme oranı eksi çıkmadı.
Artı 1.1 oranında gerçekleşti.
Unutmayalım 2008 yılında dünyanın dev ekonomilerinde yıllık milli gelir rakamları yüzde 5'ler dolayında eksi netice verdi.
2008 rakamlarının yorumuna geçmeden, tahmin ve gerçekleşme farkı konusunda ufak bir açıklama yapayım.
2008 yılı ile ilgili kaynaklar/harcamalar tabloları hazırlanırken:
- 2008 yılında ekonominin yüzde 4 büyüyeceği varsayımı ile GSYH cari fiyatlarla 944 milyar TL olarak tahmin edilmişti.
- Açıklamalara göre 2008 yılı GSYH'si, bu tahminin yüzde 4.6 altında gerçekleşti. 950 milyar TL oldu.
- Dolar olarak GSYH tahmini 801 milyar dolar iken 730 milyar dolar oldu.
-Kişi başı gelir tahmini 11.228 dolar idi,10.436 dolar oldu.
Tahmin daha yüksek iken gerçekleşme düşük olunca ne olur? Çok şey olur.
- Kaynak tahmini yüzde 4 büyüme esasına göre yapılmış, bu kaynağa göre de harcamalar gerçekleştirilmişti.
- Bütçe ve vergi hedefleri 994 milyar TL GSYH rakamın göre yapılmıştı. Halbuki cari fiyatla GSYH yüzde 4.6 daha az gerçekleşince, gelire göre harcama rakamları arasındaki açık büyüdü.
- İşte IMF'nin yaptığı uyarı budur. IMF uzmanları uzun süredir diyor ki, GSYH tahmininde büyümeyi yüzde 4 olarak alıyorsunuz. Buna göre harcamaları şişiriyorsunuz. Bu kadar büyüyemeyince geliriniz azalacak.
Şimdi gelelim 2008 yılının GSYH rakamlarının yorumuna.
- Dördüncü 3 aylık dönemde genel küçülme yüzde 6.2 oranında ama bu dönemde imalat sanayiinde küçülme yüzde 10.8, inşaatta yüzde 13.4, ticarette yüzde 15.4 ulaştırmada yüzde 7.1 oranında oldu.
- Dördüncü 3 aylık dönemde tarımın yüzde 4.6 büyümesi, genelde sanayi, ticaret ve ulaştırma dışı hizmet sektörlerinin büyüme gösternesi, GSYH'de daha ciddi bir gerilemeyi önledi.
GSYH'nin 2008 yılında nasıl harcandığı da önemlidir.
- GSYH'nin yüzde 72'sini hane halkı harcar. Son 3 aylık dönemde hane halkı harcamaları yüzde 4.0 azaldı. Yıllık olarak harcamalardaki artış yüzde 0.1 olarak gerçekleşti.
- Kamu-devlet tüketiminin GSYH içindeki ağırlığı yüzde 10.1'dir. Bu harcamalar son 3 aylık dönemde yüzde 6 arttı. Yıllık büyüme yüzde 1.8 oranında.
- Toplam yatırımların harcamadaki payı yüzde 24.3'tür. Yatırımlar son 3 aylık dönemde yüzde 17.5 oranında, yıllık olarak yüzde 4.6 oranında geriledi.
Genel bir değerleme yapacak olursak:
- Bizim ekonomimizde yavaşlama 2007 yılı başında başlamıştı. Kademeli bir yavaşlama vardı. Ama küresel kriz etkisin de 2008'yılının son 3 aylık döneminde tarım dışı kesimlerde sanayi üretimindeki duraklamaya bağlı hızlı bir düşüş ortaya çıktı.
- Yılın son 3 ayındaki yüzde 6.2 oranındaki düşüş herhalde 2009 yılının ilk 3 aylık döneminde de en az bu oranda, belki de biraz üzerinde devam edecektir.
- Ümit edilir ki 2009 yılının 2'nci ve 3'üncü 3 aylık dönemlerinde gerileme yavaşlar.
- Bekleyişler yılın son 3 aylık döneminde büyüme eğilimin başlamasıdır.
- Bu tabloda Türkiye'nin 2009 yılını yüzde 4 bir küçülme ile tamamlaması başarı sayılacaktır.