Bilirkişilik müstakil bir Kanun olarak 24.11.2016 tarih ve 29898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu ile mevzuatımıza girmiştir.
Bundan sonra 03.08.2017 tarih ve 30143 sayılı Resmi Gazetede Bilirkişilik Yönetmeliği yayımlanmıştır.
Bilirkişi Yönetmeliğinin 84. Maddesine göre, 8/4/2012 tarihli ve 28258 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bölge Adliye Mahkemesi Adli Yargı Adalet Komisyonlarınca Bilirkişi Listelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik ile 1/6/2005 tarihli ve 25832 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ceza Muhakemesi Kanununa Göre İl Adli Yargı Adalet Komisyonlarınca Bilirkişi Listelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Aşağıdaki Kanunlarda Bilirkişilik ile ilgili hükümler bulunmaktadır;
- 25.10.1963 Tarihli ve 353 Sayılı Askeri Mahkemelerin Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu,
- 04.07.1972 Tarihli ve 1602 Sayılı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanunu,
- 09.06.1932 Tarihli ve 2004 Sayılı İcra İflas Kanunu,
- 06.01.1982 Tarihli ve 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu,
- 14.04.1982 Tarihli ve 2659 Sayılı Adli Tıp Kurumu Kanunu,
- 04.11.1983 Tarihli ve 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu,
- 04.12.2004 Tarihli ve 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu,
- 12.01.2011 Tarihli ve 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu,
- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
ve
- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereğince adli yargı mercileri tarafından,
- 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu gereğince idari yargı mercilerince,
- 353 sayılı Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu
ve
- 1602 sayılı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanunu gereğince askeri yargı mercileri tarafında,
müracaat edilmektedir.
Bilirkişi kelimesinin anlamı çeşitli sözlüklerde,
a. Türk Dil Kurumu Sözlüğünde; Belirli bir konudan iyi anlayan ve bir anlaşmazlığı çözümlemek için kendisine başvurulan kimse, uzman, ehlihibre, ehlivukuf, eksper.
b. BSTS / Ceza Yargılama Yöntemi Yasası Terimleri 1972 : Özel bilgi ve görgüsü dolayısıyle, soruşturma ya da duruşma sırasında ortaya çıkan, özel bilgi ve görgü ile çözümlenebilecek olay ve konularda, gerçeğin aydınlanması için yargıcın yararlandığı kişi.
c. BSTS / Tecim, Maliye, Sayışmanlık ve Güvence Terim 1972,: Bir malın değerini belirtme ve saptamada, özdeksel kanıtlara ilişkin sorunlar üzerinde bilgi ve yeteneği olan kişi. - Bir mal üzerinde yetenekli bilgiler edinip malın inceleme ve yoklama işlemlerini kendisine uğraş edinen kişi.
d. BSTS / Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü : Özel bilgisiyle hâkimin bilmediği hukuksal, teknik ve deneysel kuralları bildirecek, ihtisası ve ihtisasına dayanan yorumlarıyla davadaki tartışmalı vakaların takdir ve tespitini kolaylaştıracak olan kimse, ehlivukuf, ehlihibre.
e. 6754 sayılı Bilirkişilik Kanununda ise ; Bilirkişi: Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olarak tanımlanmaktadır.
Olarak geçmektedir.
6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu’nun genel gerekçesinde bilirkişilik ile ilgili eleştirilere yer verilmekte ve bunların ortadan kaldırılmasına yönelik kanunda yer alan hükümlerden söz edilmektedir;
Günümüz hukuki ihtilaflarının giderek çeşitlenen karmaşık ve çözüm için teknik bilgi gerektiren yapısı, bilirkişilik kurumunun yargı faaliyetleri içindeki rolü ve önemini daha da artırmaktadır. İyi işleyen bir bilirkişilik kurumu, yargı sisteminin etkin ve hızlı işleyişinde belirleyici olmakta, aksi durum sadece yargılamaların uzaması sonucunu doğurmakla kalmayıp adalet beklentisi içinde bulunan kişilerin hak kayıplarına da neden olmaktadır.
Muhakeme usulünde bilirkişi incelemesine, hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgiyle çözümlenemeyen, bilimsel ve teknik bilgi gerektiren konularda müracaat edilmesi gerekliliğine işaret edilmektedir. Muhakeme usulünü düzenleyen kanunlarda düzenlenen bilirkişi incelemesi, uygulamada oldukça sık başvurulan bir delil değerlendirme vasıtasıdır.
Bilirkişilik uygulamalarında temel sorunlardan biri, mevzuatta açıkça yasaklanmış olmasına rağmen hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukuki bilgi ile çözümlenebilecek konularda hukukçu bilirkişilere müracaat edilmesi, bilirkişilerin raporlarında hukuki değerlendirmelere yer vermesi ve teknik ve özel bilgi gerektiren konularda görüş bildirmekle yetinmek yerine, uyuşmazlığın esasına ilişkin kesin hukuki yargıda bulunmalarıdır.
Bilirkişilerin temel nitelikleri ile uzmanlık alanlarına yeterince dikkat edilmeden yapılan atamalar, uygulamada gereksiz yere birden fazla bilirkişi incelemesi yapılmasına ve rapor alınmasına yol açabilmekte, bu durum yargılamalardaki makul süre eşiğinin aşılmasına ve yargılama maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır.
Söz konusu sorunların çözümü ve etkin işleyen bir sistemin kurulabilmesi için bilirkişilik hizmetlerinde temel ve alt uzmanlık alanlarını belirleyerek bu uzmanlık alanlarına göre bilirkişilerin sahip olması gereken nitelikleri ve uyacakları rehber ilkeleri tespit edecek, bilirkişilerin uymaları gereken etik kuralları belirleyecek, temel usul hükümleri ile rapor yazım teknikleri gibi bilirkişi yeterliliğine ilişkin hususlarda verilecek eğitimlerin usul ve esaslarını düzenleyecek, bilirkişi listelerinin oluşturulmasından denetimlerine kadar bütün bir süreç üzerinde düzenleyici bir rol üstlenecek ve müstakilen bu alanda faaliyet gösterecek bir kurumsal yapının oluşturulması zaruret haline gelmiştir.
Bilim ve teknolojinin çağımızda yaşamın her alanına girmesi, hızla değişmesi ve gelişmesi ile işlenen suçlar ve suç delilleri daha karmaşık bir hale gelmiştir. Adli delillerin toplanması, laboratuar veya inceleme aşamasına getirilmesi ve bunların hukuk terminolojisine uygun raporlar haline dönüştürülmesi, hiç şüphesiz, yargının hızlı işleyişinde ve adaletin gerçekleşmesinde önemli bir faktördür.
Gerekçede belirtilen açıklamalar sonucunda Bilirkişilik Kanunu’nun amacı; bilirkişilerin nitelikleri, eğitimi, seçimi ve denetimine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi ile bilirkişilik için etkin ve verimli bir kurumsal yapı oluşturulmasıdır.
Not: Bilirkişilik konusu oldukça detaylıdır. Bu nedenle Bilirkişilik konusuna devam edeceğiz.