Mevduatta vade uzuyor

Türk bankacılık sisteminde kredi ve mevduatın vadesi arasında önemli bir fark olduğu bilinen bir gerçek. Mevduatın vadesi çok kısa, buna karşılık kredinin vadesi uzun. Bankacılık sistemi için bir anlamda risk oluşturan bu durumu düzeltip vade makasını kapatabilmek için geçen yılın sonundan itibaren atılan adımlar meyvesini veriyor.

Merkez Bankası, geçen yılın son aylarından itibaren kısa vadeli yükümlülüklerde zorunlu karşılık oranlarını yukarı çeken bir politika izlemeye başladı. Bu politikayla bir yandan mevduatın vadesinin uzatılması amaçlanıyor, diğer yandan da bankacılık kesiminin elindeki fonların daha fazla kısmına bu şekilde el konulmak suretiyle ekonominin hızlı ısınmasının önüne geçilmek isteniyordu. Ama artık bu amaç için üstüne basa basa "isteniyordu" demek daha doğru. Biliniyor ki, son dönemde artık "ekonominin hızlı ısındığı" kaygısı, yerini "ekonominin fazla soğumasının önüne geçme" çabasına bırakmış durumda.

Vade uzadı

Kısa vadeli yükümlülüklerin zorunlu karşılık oranlarının artırılması ve bankacılık kesiminin de kısa vadeli mevduatın faizini cazip olmaktan çıkarıp uzun vadelilerin faizini artırması, mevduatın vade yapısında önemli bir değişiklik yaşanmasını sağladı.

Geçen yıl sonunda toplam Türk Lirası mevduatta yüzde 24.3 olan bir aya kadar vadeli mevduatın payı, temmuz ayı sonunda yüzde 13.7'ye düştü. Bu dönemde, bir aya kadar vadeli mevduat 100 milyar liradan 60 milyar liraya indi.

Bir ay vadeli mevduatın yerini belli ölçülerde diğer vadeler doldurdu. Yedi ayda üç aya kadar vadeli mevduatın payı 3.6 puan artışla yüzde 55.5'ten yüzde 59.1'e, altı aya kadar vadelinin payı 5.2 puan artışla yüzde 4.1'den yüzde 9.3'e, bir yıl ve daha uzun vadelinin payı ise 1.8 puanlık artışla yüzde 1.1'den yüzde 2.9'a çıktı.

Tasarruf sahibi vadesiz mevduattan ise vazgeçmedi. Birçok banka vadesiz mevduata miktar ne olursa olsun faiz vermiyor. Zaten vadesiz mevduatın faizine, Merkez Bankası'nca getirilmiş yıllık yüzde 0.25'lik bir tavan var. Bu tavanı aşmak söz konusu değil. Neredeyse hiç faiz alınmamasına rağmen bankalardaki Türk Lirası cinsi mevduatın yüzde 15'i vadesizden oluşuyor. Vadesizin payı 2010 sonu ve temmuz sonu itibariyle aynı düzeyde gerçekleşti.

Döviz hesabında da aynı eğilim

Zorunlu karşılıklarla ilgili operasyon, Türk Lirası mevduatta olduğu gibi döviz tevdiat hesaplarında da neredeyse aynı eğilimin ortaya çıkmasıyla sonuçlandı. Tek farkla; DTH'de vadesizin payı 1.1 puan geriledi. Vadesiz DTH hesaplarının geçen yılın sonunda toplamda yüzde 17.8 olan payı, temmuz sonunda yüzde 16.7'ye indi.

Asıl gerileme bir aya kadar vadeli mevduatın payında gözlendi. Bu vadede aralık ayında yüzde 27 olan pay, 7.3 puanlık düşüşle temmuz sonunda yüzde 19.7'ye geriledi. İlk yedi ayda üç aya kadar vadeli DTH'nin payı 4.7 puan, altı aya kadar vadeli olanların payı 2.3 puan, bir yıl ve daha uzun vadeli olanların payı ise 1.1 puan arttı.

İlk yedi ayda kısa vadeden uzun vadeye bir kayma sağlanmış olsa da, yine de gerek TL, gerek döviz hesaplarında kısa vade ağırlığı dikkat çekici. Temmuz sonu itibariyle TL hesapların yüzde 87.8'i üç aya kadar vadeli. Üç aydan uzun vadeli hesapların payı ise ancak yüzde 12.2 düzeyinde bulunuyor.

Aynı durum, biraz daha iyi ağırlıkla DTH için de geçerli. Döviz hesaplarının yüzde 83'ü üç aya kadar vadeli; daha uzun vadelilerin payı ise ancak yüzde 17 düzeyinde…