Genel bir inanış vardır. Bankalar mevduata düşük faiz veriyor. Buna karşılık kredi faizleri yüksek. Bankalar bu nedenle çok kazanç sağlıyor.
Şimdilerde mevduat faizinin yüzde 12'lerde dolanmasına karşılık kredi maliyetinin yüzde 25'leri bulması ve de bankaların yüksek kâr açıklamaları bu tartışmaları kızıştırdı.
Fatih Özatay, geçen hafta sonu Radikal'deki köşesinde OECD'de çalışan Hakan Atasoy'un faiz ile ilgili bir çalışmasını ve bu çalışmaya bağlı tabloyu yayınladı.
Hakan Atasoy'un çalışmasını Fatih Özatay şöyle özetliyor:
"Evet, mevduat faizleri düşerken kredi faizleri pek oynamıyor. Dolayısıyla, kredi faizleri ile mevduat faizleri arasındaki fark açılıyor gibi bir izlenim doğuyor. Oysa geri dönmeyen krediler (takipteki alacaklar) için yasal nedenlerle bankalar karşılık ayırmak zorundalar.
Bu karşılıkları ayırmak zorunda olmasalar, o para ile kredi açabilir, ya da Hazine tahvili alıp para kazançlarını artırabilecekler.
Dolayısıyla takipteki alacaklar artarken, ayırdıkları karşılıkların da artması nedeniyle, önemli miktarda faiz gelirinden mahrum kalıyorlar.
Bu durumda, kredi faizi ile mevduat faizi arasındaki farka, bu maliyeti de dikkate alıp bakmak gerekiyor.
Öyle yapınca da, aradaki farkın şikâyet edildiği gibi artmak yerine azaldığını saptamak mümkün oluyor. Dahası, kredi faizlerin düşmemesinin arkasındaki temel nedenlerden birisi ayan beyan ortaya çıkıyor.
Hakan Atasoy'un bu yazının altında verilen tablosu ile ilgili açıklamalar ise şöyle:
(Hesaplamalara temel oluşturan veriler BDDK'nın mayıs ayı bülteninden alınma. Tüm banka gruplarını kapsıyor. Mevduat, kredi ve takipteki alacak değerleri için dönem başı (aralık) ile dönem sonunun (mart) ortalamaları kullanılıyor. Bültendeki gelir tablosundaki kredi faiz gelirleri kredi miktarına, mevduat faiz giderleri mevduat miktarına, ayrılan karşılık miktarı da kredi miktarına bölünerek ilgili gelir ve gider oranları (faizler) hesaplanılıyor. Hesaplamalar lira ve döviz cinsinden krediler ile bir de toplam krediler için yapılıyor.)
- Salt kredi faizi ile mevduat faizi arasındaki farka bakınca, sanki bu fark son bir yılda önemli ölçüde artmış gibi görünüyor.
- Fark, mesela toplam krediler için, yüzde 4.8'den yüzde 6.8'e çıkıyor.
- Oysa karşılık maliyetlerini de dikkate alınca, birincisi, bu fark artmak bir tarafa bir yıl öncesine göre düşüyor.
- Kredi faizlerinin düşmemesinde artan riskin önemli bir rolü var. Artan riskten kasıt, artan geri dönmeyen kredi oranı.
- 2009 yılı Mart ayı sonuçlarına göre (yıllandırılmış olarak) bankaların kredi getirileri ortalama yüze 16.7, mevduat maliyeti ise yüzde 9.9 oranında. Bu durumda 6.8 puanlık bir getirileri olduğu görünümü ortaya çıkıyor. Bu getiri brüt. Bundan kötü krediler için ayrılan 2.8 puanlık karşılık maliyeti düşülür ve bankaların net getirilerinin yüzde 4.0 olduğu ortaya çıkıyor. 2008 yılında net getiri yüzde 4.3 oranında idi.
Sonuç olarak görülüyor ki,
-Kredi faizlerinin düşmesi için risk algılamasını azaltacak önlemlerin alınması gerekiyor.
- Bankalar kanuni takibe intikal eden krediler için karşılık ayırdıkça bu karşılıklar kredi maliyetini artırıyor.
Kredi ve mevduat faizleri ile ayrılan karşılıkların maliyetleri (Mart, %)
2008 2009 2008 2009 2008 2009
TL TL Döviz Döviz Toplam Toplam
Yıllıklandırılmış kredi getirisi 19,4 20,9 6,5 6,7 16 16,7
Yıllıklandırılmış mevduat maliyeti -14,6 -13,7 -3,2 -3,3 -10,4 -9,9
Kredi faizi-mevduat faizi farkı 4,8 7,2 3,3 3,5 5,6 6,8
Yıllıklandırılmış karşılık maliyeti -1,8 -3,9 -0 -0,1 -1,3 -2,8
Düzeltilmiş-kredi mevduat faiz farkı 3 3,4 3,3 3,1 4,3 4,0