Bankacıdan bozma reklamcılar
Reklam şirketinden bir çalışma, örneğin, bankanın reklam kampanyasında kullanılacak bir afiş gelirdi. Genel müdür, üst yönetimi toplardı. Bu afiş de reklam şirketinden pat diye gelmezdi. Önce reklam şirketine kampanyanın ana fikri anlatılırdı. Bu anlatımı alan reklam şirketi çalışırdı. Metin yazarları, grafikerler ve reklam uzmanlarından oluşan bir yaratıcı ekip bu afişi hazırlardı. Başka bir deyişle, önümüze gelen afiş, bu işin uzmanlarınca her yönüyle düşünülüp tasarlanmış bir çalışma olurdu. İşte bu afiş reklamcı olmayan üst yöneticilerin önüne konurdu. Genel müdür herkese fikrini sorardı. Genel müdür fikirlerini sordu ya; bazı amatör eleştirmenler harekete geçerdi. Başta genel müdür olmak üzere, masadakilere ne kadar eleştirisel bir bakışa sahip olduklarını, ne kadar yaratıcı olduklarını gösterme telaşına girerlerdi. Bazen her biri adeta piranha balığı gibi saldırır, afişi yerlerdi. Bu kişlere bakardım. Her biri, yaşamlarında binlerce afiş yapmış gibi yetkindi (!). Eleştirmekle kalmaz, afişte değişiklik bile teklif eden olurdu. "Bu yazı küçük olmuş. Daha büyük olsaydı." Bu bankacıdan bozma sözde reklamcılara öyle bakardım.
Mimarcılık oynayanlar
Banka sahibi bir iş adamının bir söyleşisinde okumuştum. "Bizim bankanın şubelerini bizim hanım dizayn etti" Söyleşiyi yapan gazeteci sormuştu. "Hanımınız mimar mı, yoksa iç mimar mı?". İşadamının cevabı şöyle idi "Mimar falan değildir. Ama yeteneklidir. Şubeleri çok da güzel yaptı". Demek banka şubesi dizayn etmek için patronun hanımı olmak ve yetenekli (!) olmak yetiyordu.
Banka şubesi dizayn etmek her yetenekli(!) amatör faniye nasip olmaz. Ama mimar kullanmadan kendi evlerini elden geçiren, hatta sıfırdan yapan mimarcılık oynayan çok kişiye çevremizde rastlayabiliriz. Hep merak ederim: her şeye para bulunur, bir profesyonel mimara veya iç mimara mı para bulunamaz?
Meslekçilik oynama nedenleri
Yukarıda iki örneğini verdim. Bu örneklerdeki gibi, bazı meslekler adeta herkese açıktır. Bazı kişiler de ilk fırsatını bulduklarında bu mesleklere bodoslama dalarlar.Küçükken çocukların doktorculuk oynaması gibi "meslekçilik" oynarlar. Bu örnekleri gördükçe nedenlerini anlamaya çalışırım.
Nedenlerden bir tanesi, hevestir. İnsanlar sabahları duş alırken nasıl heveslenir şarkı söylerse bu kişiler de heveslenirler. Örneğin, "Geldik, gidiyoruz. Şu ahir ömrümüzde bir iç mimarlık yapmayacak mıyız?" mantığı ile yola çıkarlar. Bu meslekleri icra etmeye kalkarlar.
Meslekçilik oynamaktaki bir diğer neden ise, bilgisizliktir. Kişiler, bu mesleklerin inceliklerini göremediklerinden işi kolay zannederler. Örneğin, bir iç mimar veya mimar yardımı olmadan kendi başına evini "elden geçirmeye" kalkan ev kadını olayın farkına işin sonunda varır. Banyodaki su giderinin neden ters olduğunu, "ustasına düşemedik" yorumu ile geçiştirir. İyi ustayı seçmenin ve ustayı doğru çalıştırmanın da bir bilgi ve birikim işi olduğunun farkında değildir.
Meslekçilik oynamaktaki bir başka neden ise şarlatanlıktır. Kişiler, uzmanı olmadıkları konuda uzman gibi görünerek çevreleri kandırır ve bundan çıkar sağlayabilirler. Örneğin alternatif tıp olarak ortaya çıkan, televizyonlarda boy gösteren bazı üfürükçüler bu sınıfa girer. Yine hangi bitkinin neye iyi geldiğini lokman hekim edası ile allandıra ballandıra anlatan medyatik aktarlar da bu sınıftadır.
Meslekçiliğin zararları
Meslekçilik oynamak zararlı mıdır? Eğer kişinin yaptığı eylem sadece kendini ilgilendiriyorsa sorun değildir. Örneğin, evini iç mimar veya mimar kullanmadan dekore eden kişi bunun maliyetine kendi katlanır. Bunun ceremesini kendi ve evi kullanan diğer aile fertleri çeker. "Herkes kendi kesesinden öğrenir" gerçeğine örnek teşkil ederler. Ya da, on saat resim kursundan sonra kendilerini "sanatçı" sananlar, ahir ömürlerinde bununla avunurlar;bu tiplerin karıları veya kocaları da rahat ederler.
Picasso'nın resmine bakıp "Bunu ben de yaparım" diyenler gülme malzemesi olurlar.
Meslekçilik ne zaman zararlıdır? Bu meslekçilik oyunu başkalarını etkilerse durum zararlıdır. Örneğin, reklamcılığa soyunan bankacı bu işin uzmanlarına zarar verir. Televizyonlarda boy gösteren medyatik aktarlar, alternatif tıpçılar hastalara zararlı olabilirler. "Her şeyi ben bilirim" deyip her konuda meslekçilik yapan, siyasiler ise herkes için zararlıdır.