Merkez'den dövize karşı psikolojik harekat

Merkez Bankası bugünden geçerli olmak üzere günlük döviz alım ihalelerindeki tutarı 50 milyon dolardan 40 milyon dolara düşürdü. Günlük 10 milyon dolar, ayda yapılacak 20 ihalede 200 milyon dolar demek. Yani Merkez Bankası aylık döviz alımını 200 milyon azaltacak. Bu yıl ilk dört ayda 4 milyar 150 milyon dolar alındığı göz önünde bulundurulursa, aylık bazda 200 milyon doların öyle çok da önemli olmadığı ortaya çıkar. O yüzden, Merkez Bankası'nın dövizdeki alım düzeyini düşürmesi, yalnızca psikolojik bir harekattır.

Zaten Merkez Bankası'nın döviz arzının bollaştığı dönemlerde piyasaya alıcı olarak girmesinin ne derece doğru bir yaklaşım olduğu da hep tartışılmıyor muydu zaten… Hatta, "tavuk-yumurta" benzetmesi de yapılmıyor değildi. Merkez Bankası döviz arzı arttığı için mi alım yapıyor, yoksa Merkez Bankası döviz aldığı için mi arz artıyor, bu hep tartışılıyordu. Aslında bu tartışmada bir sonuca da varılabilmiş değil.

Kendinizi Türkiye'deki faizin getirisine göz dikmiş bir yabancı fon olarak düşünün. Sizin gibi başka fonlar da var. Hep birlikte Türkiye'ye girdiğinizde müthiş bir döviz arzı yaratacaksınız ve elinizdeki dövizi düşük kurdan TL'ye çevirmek durumunda kalacaksınız. Düşük kurdan giriş yapmak, üstlendiğiniz kur riskinin de ta baştan artması demek.

TL'nin değerinin düşük olması, Türkiye'de bir rahatsızlık yaratıyor, bunu da biliyorsunuz. Merkez Bankası belki de gönülsüz de olsa devreye giriyor, döviz alacağını ilan ediyor. Yani Merkez Bankası bir anlamda size davetiye çıkarıyor, "Getirin dövizinizi ben görece yüksek kur garantisi veriyorum" diyor. Siz de koşa koşa geliyorsunuz Türkiye'ye ve umduğunuzdan daha iyi bir kurdan elinizdeki dövizi TL'ye çeviriyorsunuz. Gelirken biliyorsunuz ki karşınızda "kapı gibi" bir alıcı var; Merkez Bankası var!

Merkez Bankası'nın ihaleler yoluyla döviz alması kısa vadede kurlar üzerinde elbette yukarı yönlü bir etki doğuruyor. Ya da alım tutarının azaltılması, kurların aşağı dönmesine yol açıyor. Çünkü Merkez Bankası eliyle talep azaltılıyor ya da artırılıyor. Klasik arz-talep dengesinin bir sonucu bu.

Ama Merkez Bankası'nın ihaleler yoluyla döviz almasının orta ve uzun vadedeki sonuçları hala tartışılıyor. Kuşkusuz rezerv güçlendirmek için döviz alınmasına kimsenin diyeceği bir şey yok; ancak bizdeki döviz alımlarında öncelikli amacın rezerv biriktirmek mi, yoksa hep aksi söylense de kurun düzeyine ilişkin kaygılar mı olduğu tartışması biteceğe benzemiyor. Aslında iki amacın birlikte gözetildiğini söylemek herhalde pek yanlış olmasa gerek.

Alım tutarı niye azaltıldı?

Merkez Bankası, dövizdeki günlük alım tutarının 10 milyon dolar azaltılmasını, Avrupa'daki sorunlara bağlıyor. Açıklamada şu görüşlere yer veriliyor:

"Sermaye akımlarının güçlü seyretmesinde önemli bir faktör olan gelişmiş ülkelerdeki likidite koşullarında önemli bir değişiklik olmamasına rağmen, bazı Avrupa ülkelerine ilişkin artan kamu borcunun sürdürülebilirliği endişeleri son dönemde risk iştahını olumsuz etkileyerek ülkemizin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının göreli olarak yavaşlamasına neden olmaktadır."

Demek ki neymiş; sermaye akımlarının göreli de olsa yavaşlaması iyi bir şey değilmiş ki, Merkez Bankası bunun önüne geçmeye çalışıyor! Sermaye akımları yavaşlarsa TL değer yitirecek, bu istenmiyor. Hemen hatırlatalım, 2003 baz yılına ve Merkez Bankası'nın hesaplamasına göre TL reel olarak nisan ayı itibariyle yüzde 19.07 değerli durumda bulunuyor. Yani TL'nin değer yitirmesinde alınabilecek yol var; ama bu pek arzulanmıyor.

İyi de, biz bir yandan TL'nin değerli olduğunu, ekonomideki hızlı büyümenin etkisiyle TL'deki değerliliğin ithalatı, ithalatın da cari açığı rekorlara taşıdığını dile getirip buna karşı da önlem almaya çalışmıyor muyduk?