Merkez, her 100 doların 42'sini aldı

Merkez Bankası döviz alım ihalelerini geçen yılın ağustos ayı başından bu yana sürdürüyor. Yani tam bir yıl oldu. Merkez Bankası'nın günlük alım tutarı 30 milyon dolar; ihalede kazanan bankalara, sattıkları tutar kadar opsiyon hakkı tanınıyor ve böylece toplam tutar 60 milyon dolara çıkabiliyor.

Merkez Bankası, son bir yılda 240 ihale gerçekleştirdi. Bu ihalelerde gelen teklif 26 milyar 103 milyon dolar. Alınan döviz ise 11 milyar 54 milyon dolar düzeyinde. Yani bir başka ifadeyle, Merkez Bankası teklif edilen dövizin yüzde 42.3'ünü almış oldu.

Aslında ihalede kazanan bankalar her zaman opsiyon haklarının tümünü kullanmıyor. Örneğin, geçen yıl yapılan 97 ihalenin yalnızca 47'sinde 60 milyon dolarlık alım yapılmış. Bu yılki 143 ihalenin ise 58'inde 60 milyon dolarlık alım gerçekleşmiş. Yani son bir yıldaki 240 ihalenin 105'inde 60 milyon dolarlık döviz alımı olmuş, 135 ihalede ise opsiyon hakkının tümü kullanılmamış.

Merkez Bankası son bir yıldaki 240 ihalede 11 milyar dolar, yani her bir ihalede 46 milyon dolar aldı. Eğer ihalede kazanan bankalar 30 milyon dolarlık opsiyonun tümünü kullanmış olsalardı, 240 ihalede Merkez Bankası toplam 14.4 milyar dolarlık alım gerçekleştirecekti.

Son bir yıldaki ihalelerde Merkez Bankası'na toplam 26.1 milyar dolarlık döviz satış teklifi geldiğini belirttik. Merkez Bankası'nın bu tekliflerin tümünü karşılaması beklenemez. Kaldı ki, bu tekliflerin içinde çok yüksek kur önerisi olanlar da vardır.

Şimdi yoğun biçimde Merkez Bankası'nın günlük döviz alım tutarını artırması tartışılıyor, daha doğru bu isteniyor. Merkez'den yakın zamanda bu yönde bir karar çıkması da sürpriz olmaz. Ancak, döviz alımları artırıldığı takdirde bu dövizin karşılığında piyasaya sürülecek paranın yaratabileceği olumsuzlukları gözetmek de Merkez Bankası'nın görevi. Dolayısıyla, Merkez Bankası'ndan ince eleyip sık dokumadan bir adım atması beklenemez.

Peki Merkez Bankası acaba günlük döviz alım tutarını artırırsa, nereye çıkarır. Son bir yıldaki gerçekleşme gösterdi ki, genellikle günlük tutarın yarısı kadar opsiyon kullanılıyor; yani olabilecek en yüksek alım tutarının dörtte üçü kadar bir alım gerçekleşiyor. Son bir yılın verilerine göre alım tutarı 30 milyon, en yüksek alım 60 milyon, ortalama ise 46 milyon.

Merkez Bankası, örneğin alıma sınır getirmese ve tüm teklifleri karşılamış olsaydı, her bir ihalede yaklaşık 109 milyon dolar alacaktı. Bu verileri dikkate alarak bir tahmin yapmak gerekse, Merkez Bankası'nın günlük alım tutarını 40, en fazla 50 milyon dolara çıkaracağını ve şimdiye kadar olduğu gibi ihalede kazananlara aynı tutarda opsiyon hakkı tanıyacağını söylemek mümkün. Böylece günlük ortalama döviz alım tutarı opsiyon kullanımıyla birlikte 60 ya da 75 milyon dolar civarında bir büyüklüğe oturacaktır.

Son bir yılda her ihalede ortalama 46 milyon dolar olan alım tutarının 60 ya da 75 milyon dolara yükselmesi ihracatçıların kur yakınmalarına çare olacak mıdır peki, tartışılır. Bu artış TL'nin daha da değerlenmesini önleyecek, hatta değer yitirmesi sonucunu doğuracak sanılırken, yabancılar için getirdikleri dövizi satabilecekleri iyi bir alıcının doğmuş olması, kim bilir belki de döviz girişini hızlandıracak. Bunun sonucunda da TL değerlenmesin diye adım atılırken, döviz arzındaki bu artış yüzünden beklenen yararı sağlamak mümkün olmayabilecek.   

Not: Bu yazı, Merkez Bankası'nın alım ihalesine ilişkin yeni kararı öncesinde kaleme alınmıştır.