Şu günlerde faizlerin düzeyi ve faizlerin enflasyonun nedeni mi, ürünü mü olduğunu tartışıyoruz. Enflasyonu etkileyen birçok etken bulunduğunu aklımızın bir kenarında tutarak enflasyon-faiz ilişkisinin bizde nasıl seyrettiğine rakamlarla bakalım.
Merkez Bankası’nın ortalama fonlama faizi ile 12 ay sonrasına ilişkin enflasyon beklentilerini ve 12 ay sonra gerçekleşen enflasyonu karşılaştıracağız. Bunun için Merkez Bankası’nın Kasım 2011’den bu yana günlük olarak yayınladığı ortalama fonlama maliyeti verilerinden hesapladığımız aylık ortalama bileşik faizi kullanacağız. Merkez Bankası’nın uyguladığı gerçek faizi, enflasyon ile karşılaştırırsak şunu görüyoruz:
Ekim 2011’den Mayıs 2014’e kadar geçen 32 ayın 18’inde Merkez Bankası’nın ortalama fonlama faizi, bir yıl sonrasına ilişkin enflasyon beklentisinden yüksek olmuş. 14 ayda ise fonlama faizi, enflasyon beklentisini altında kalmış.
Ancak buradan Merkez Bankası’nın faizi genellikle enflasyon beklentisinden yüksek tuttuğu sonucunu çıkartmak da yanıltıcı olabilir.
Çünkü Merkez Bankası’nın mecbur kaldığı için yaptığı son şok faiz artışını olağan çizginin dışında tutmak gerek. Şok faiz artışı sonrası 5 ayı hariç tutarsak, Merkez Bankası’nın faizini, enflasyon beklentisinden düşük tuttuğu ay sayısı 14’e 13 daha fazla hale geliyor.
Merkez Bankası’nın şu an uyguladığı faiz ile bir yıl sonra gerçekleşen faizi karşılaştırmak daha gerçekçi bir yaklaşım olur. Ekim 2011 ile Nisan 2013 arasında Merkez Bankası’nın uyguladığı faizler ile Ekim 2012 ile Nisan 2014 arasında gerçekleşen enflasyonu karşılaştırınca düşük faizli aylar ağırlık kazanıyor. Söz konusu 19 ayın 8’inde faiz, gerçekleşen enflasyondan yüksek 11’inde ise düşük kalmış.
Karşılaştırmayı cari ayın yıllık enflasyonu ile yaptığımızda da 31 ayın sadece 6’sında faizlerin mevcut enflasyondan yüksek, 25’inde ise düşük olduğu görülüyor.
Bunlara bakarak Menkez Bankası’nın genel eğilim olarak faizleri enfl asyondan daha düşük tuttuğunu söyleyebiliriz.
Sayfada yer alan iki grafik Başbakan Erdoğan’ın “Faiz enflasyonun sonucu değil sebebidir” sözlerini de yalanlar nitelikte. Merkez Bankası faizleri, enflasyon beklentilerinin altına indiğinde enflasyonun yükselme eğilimine girdiği görülüyor. Oysa faizlerdeki düşüş enflasyonu düşürseydi, tam tersine faiz indikçe enflasyon beklentilerinin daha da düşmesi gerekirdi.
Buna “Beklentiler gerçek durumu yansıtmaz. Gerçekleşen enflasyona bakmak lazım” diye karşı çıkabilirsiniz. Ama gerçekleşen enflasyona göre olan grafik Erdoğan’ı daha açık bir şekilde yalanlıyor.
Merkez Bankası’nın faizlerini yüzde 6’nın altına çektiği Kasım 2012’nin bir yıl sonrasından itibaren enflasyonun yönünü hızla yukarı çevirdiğini görüyoruz. Merkez Bankası faizleri düşük kalmaya devam ettikçe bir yıl sonraki enflasyonun faizle olan makasının artarak devam etmesi, düşük faizin enflasyonu düşürmek yerine azdırdığını gösteriyor.