Merkez Bankası istediğini aldı

Yaklaşık dokuz yıl önce, 2002 yılının ortalarıydı… Döviz kurlarında bir artış gözleniyordu ve Merkez Bankası'nın piyasaya müdahale etmesi beklenmekteydi. Nitekim bu beklenti gerçekleşti, Merkez Bankası piyasaya satıcı olarak girdi. Kurdaki artış bir anda bıçak gibi kesildi. O günlerde Merkez Bankası'nın çok yüklü miktarda döviz satışı yaptığı konuşuldu, yazıldı. Operasyondan kısa bir süre sonra, o günler için yazılmamak kaydıyla, ne miktarda döviz satıldığını sorduk Merkez Bankası yetkililerine. Verilen yanıttaki tutar komikti; Merkez Bankası yalnızca 3 milyon dolar döviz satmıştı. Ama piyasadaki tansiyon, Merkez Bankası'nın satıcı olarak kendini göstermesiyle birden düşmüştü.

Yani, istisnaları olabilirdi tabii ki ama, Merkez Bankası'nın, daha genel söylersek merkez bankalarının gücünü hafife almamak gerekiyordu. Kaldı ki, 2002 yılındaki müdahalenin istenen sonucu vermemesi şaşırtıcı olmazdı. Orada güç algısı bu sonucu doğurmuştu; oysa son dönemde alınan faiz ve munzam karşılığa ilişkin kararlarla Merkez Bankası çok somut adımlar atıyor, ne olacağını açıkça ortaya koyuyordu. İşte Merkez Bankası, bu adımlarla amaçladığına da şimdiden ulaştı. Şimdiden, diyoruz; çünkü munzam karşılıklara ilişkin karar 4 Şubat tarihli yükümlülük cetvelinden itibaren geçerli olacak ve yeni oranlar üzerinden hesaplanan zorunlu karşılıklar 18 Şubat tarihi itibariyle tesis edilecek. Yani, son munzam karşılık düzenlemesiyle piyasadan çekilecek olan 9.8 milyar lira, yaklaşık üç hafta sonra 18 Şubat'ta çekilmiş olacak. 

Yeni oranların parasal yükü üç hafta sonra hissedilecek olmasına rağmen, bankalar kredi faiz oranlarında düşük oranlarda da olsa artış yapmaya başladı bile. Tamam, şimdilik yaygın bir kredi faizi artışı söz konusu değil, özellikle de ticari kredi faizlerinde bir hareket gözlenmiyor; ama şurası kesin ki, kredi faizlerinde artık düşüş beklememek gerekiyor. Belki önümüzdeki dönemde kredi faizindeki artışı mevduat faizlerinin özellikle kısa vadede biraz aşağı çekilmesi de izleyecek. Böylece bankalar kısa vadeli faizlerin düşürülmesi ve mevduat munzam karşılık oranlarının artırılması ve bu karşılıklara faiz verilmemesinin yarattığı mali yükü mevduat sahiplerine ve kredi kullananlara aktarmış olacaklar.

Birbirinden çok farklı iki kavram olduğunu göz ardı etmemek durumundayız. Kredi faizinin artmasının piyasada bir dizi olumsuzluğa yol açabileceği gerçeği karşımızda, doğru. Piyasanın halen durgun olduğunu, kredi faizlerinde yaşanacak bu artışın durgunluğu daha da körükleyeceğini dile getirmek yanlış değil. Ama, öbür tarafta kendine göre haklı gerekçelerle Merkez Bankası da bunu istiyor zaten. Başkan Durmuş Yılmaz, ekonomide şu an için bir ısınma olmadığını, ancak önlem almayı zorunlu gördüklerini söylüyor. Dolayısıyla, ortada tek bir doğru yok. Ama şurası kesin ki, Merkez Bankası da piyasanın biraz daralmasını istiyor ve attığı adımlarla bunu şimdiden sağlama yolunda mesafe kat etmiş bulunuyor.

Munzam karşılıkta ağırlıklı ortalama oran dört ayda yüzde 5'ten yüzde 9.4'e çıkarıldı. Bu düzenlemeyle piyasadan çekilecek para 22.5 milyar lirayı bulacak. Merkez Bankası, bu tutarın güncel veriler itibariyle Türk Lirası cinsinden, mali kesim hariç, kredilerin yaklaşık yüzde 5.8'ine denk düştüğünü açıkladı. Merkez Bankası'nın değerlendirmesinde daha sonra şu görüşlere yer verildi:

"Zorunlu karşılıkların ağırlıklı ortalamasının artırılması yoluyla maliyet ve likidite kanalından gerçekleşen parasal sıkılaştırmanın, faiz indirimlerinin genişletici etkisini fazlasıyla telafi edeceği değerlendirilmektedir. Dolayısıyla,

Merkez Bankası'nın son dönemde aldığı para politikası kararlarının net etkisinin sıkılaştırıcı yönde olması beklenmektedir."

Başta da belirttik ya, Merkez Bankası'nın bu değerlendirmeyi yapmasından hemen sonra, hani denir ya açıklamanın mürekkebi kurumadan, o sıkılaştırıcı etki görülmeye başlandı zaten.