Üretim sürecindeki çalışanlara yatırım yapmanın önemi her geçen gün anlaşılıyor. Geçmiş yıllara baktığımızda, mavi yaka çalışanların durumunda dikkat çekici değişiklikler olduğunu görüyoruz. 2022 ve 2023 yıllarında mavi yaka pozisyonlarına olan talep önemli ölçüde artmış durumda.
2023 yılında, mavi yaka pozisyonları için açılan iş ilanı sayısında yüzde 21›lik bir artış yaşanırken bu pozisyonlar için personel arayan firma sayısı yüzde 14 oranında arttı. Mercer Marsh Benefits (MMB) tarafından yayınlanan ‘2024 Mavi Yaka Yan Haklar Trendleri Raporu mavi yaka çalışanların yaş ortalamasından eğitim seviyelerine, kıdem yıllarından işten ayrılma sebeplerine kadar birçok veriyi gözler önüne seriyor.
Mercer Marsh Benefits Türkiye Ülke Lideri Fuat Ünal, 2024 Mavi Yaka Yan Haklar Trendleri Raporu›nda şirketlerin işgücünü geliştirme ve beceri kazandırmanın önemini giderek daha fazla fark ettiğini belirtiyor. Ünal, rapora göre kişi başına verilen ortalama 27 saatlik eğitimlerle bu farkındalığın net bir şekilde ortaya konulduğunu ifade ediyor. Ünal, “Her iki şirketten birinin mavi yakalı çalışanlar için pozisyon değerlendirme uygulamalarına sahip olduğunu görmek cesaret verici. Bu, kariyer gelişimi ve ilerleme fırsatlarına da odaklanıldığını gösteriyor” diyor.
Bunun yanı sıra, beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışanlar arasındaki yan hak uygulamaları arasındaki farkların iyileştirilmesi gereken noktalar arasında olduğuna dikkat çeken Ünal, şirketlerin yan haklar uygulamalarında daha bütünsel bir bakış açısıyla eşitliği ve adaleti sağlamasının önemini vurguluyor. Ünal, “Artık pek çok şirketin aradaki farkı kapatmak için farklı uygulamalar geliştirmeye ve tüm çalışanlara daha adil yan haklar sağlamaya çalıştığını görüyoruz. Daha kapsamlı ve adil yan haklar, çalışanların refahını ve iş memnuniyetini artıracaktır” diyor.
Profil nasıl? Raporun sonuçlarına göre; mavi yakalı erkek çalışan oranı yüzde 79 iken, kadın yüzde 21. Mavi yaka çalışan yaş ortalaması yüzde 36,3, mavi yaka çalışanların kıdem yılı ortalaması ise 7,2 yıl olarak görünüyor. Kadın çalışan sayısının en çok olduğu sektörler; bankacılık ve finansal hizmetler, perakende ve bilgi teknolojileri öne çıkıyor.
Mavi yaka çalışanların sadece yüzde 9’u üniversite mezunu, yüzde 28,60’ı lise mezunu, meslek yüksek okulu mezunlarının oranı yüzde 11,10. En çok üniversite mezunu mavi yakalının çalıştığı sektörlerin başında teknoloji sektörü gelirken bunu ilaç ve sağlık, enerji ile kimya sektörleri takip ediyor. 2023 yılında şirketler ortalama 233 mavi yaka çalışanı işe aldı. Perakende sektörü ve lojistik sektörü mavi yakalıya en fazla istihdam sağlayan sektörler oldu.
Eğitim arttı: Araştırmaya göre; mavi yaka çalışana Organizasyon İçi Kademe Sistemi ile pozisyon değerlendirmesi yapan şirketlerin oranı yüzde 51. 2023 yılında kişi başına ortalama 26,9 saat eğitim sağlandı. Verilen eğitimlerde üretim, bakım, depo, tedarik zinciri, kalite ve Ar-Ge’ye yönelik eğitimler ön plana çıktı. En çok eğitim veren sektörlerin başında otomotiv, lojistik ve üretim sektörler yer aldı.
Yan haklarda farklılık var: Şirketlerin yüzde 69,49’u beyaz yaka ve mavi yaka çalışanların yan haklarında farklılıklar olduğunu söylüyor. Şirketlerin yüzde 63,3’ünün mavi yaka çalışanları için esnek yan haklar uygulamaları bulunmuyor. Mavi yaka çalışanları için sağlanan yan haklar uygulamaları arasında ulaşım yardımı, kreş yardımı ve ısınma / yakacak yardımı ön plana çıkıyor. Şirketlerin yüzde 67’sinde özel sağlık sigortası planlar arasında yer almıyor Şirketlerin yüzde 66,7’si mavi yaka çalışanlar için özel sağlık sigortası yapmayı düşünmüyor.
İşten ayrılma nedenleri: Mavi yaka çalışanların işten ayrılma nedenleri baz ücret, yan haklar, bölgesel dinamikler (tarımsal bölgede olunması) gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabiliyor. 2023 yılında mavi yaka çalışanlarının yüzde 59,33’ü baz ücret sebebiyle, yüzde 17,22’si yan haklar sebebiyle işten ayrıldı. İşten ayrılma oranlarını sendikalı ve sendikasız şirketler kırılımında incelendiğinde ise sendikalı şirketlerde bu oranların düştüğü görülüyor.