Kısa vadeli dış borç şubat sonu itibariyle 109.3 milyar dolara ulaştı. Yani, Mart 2013'ten itibaren bir yılda, bir başka ifadeyle Şubat 2014 sonuna kadar olan dönemde 109.3 milyar dolarlık ödeme yapılacak. Ama, bu bir yıldaki toplam ödeme bu kadarla sınırlı değil. Daha uzun vadeli olmakla birlikte vadesi bu dönemde dolacak borçlar da var. Bu borçların düzeyi de 41.6 milyar dolar. Dolayısıyla mart ayından itibaren bir yıllık dönemde ödenmesi gereken borç 150.9 milyar doları buluyor.
Hemen belirtelim, bir yıllık dönemde ödenecek borç, ilk kez 150 milyar dolar sınırı aşıyor.
Mart 2013-Şubat 2014 dönemindeki 150.9 milyar dolarlık ödemenin 130.7 milyar dolarını özel sektör yapacak. Bu tutarın da 68.6 milyar doları bankalar, 7.1 milyar doları bankacılık dışı kuruluşlar tarafından olmak üzere 75.7 milyarı finansal kuruluşlarca gerçekleştirilecek. Finansal olmayan kuruluşların bir yılda ödeyeceği borç ise 55.1 milyar dolar düzeyinde.
Şubat sonundan itibaren bir yıllık dönemde kamu kuruluşları 16.6, Merkez Bankası ise 3.6 milyar dolar borç ödeyecek.
Borç dağılımı nasıl?
Söz konusu bir yıllık dönemde bankalar toplam 80 milyar dolar borç ödemek durumunda. Bu rakam tüm bankacılık sistemini, biraz önce verdiğimiz 68.6 milyar ise yalnızca özel bankaları kapsadığı için bir farklılık söz konusu, bunu vurgulayalım.
Bankaların ödeyeceği 80 milyar doların 38.9 milyarını kredi borçları oluşturuyor. Döviz tevdiat hesaplarından doğan yükümlülük 8.9 milyar, banka mevduatı kaynaklı yükümlülük 21.9 milyar, TL cinsinden mevduattan kaynaklanan yükümlülük ise 10.3 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
Diğer sektörlerin ödeyeceği 62.9 milyar doların 28.9 milyarını ticari kredi borçları oluşturuyor. Ticari kredi borçlarının da 24.6 milyarı ithalat borçları, 4.4 milyarı prefinansman ve peşin ihracat borçlarından meydana geliyor. "Diğer krediler" başlığı altında toplanan borç yükü ise 33.4 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.
Kaynak ihtiyacı 200 milyarın üstünde
1 Mart'tan itibaren bir yıllık dönemde ödememiz gereken dış borç tutarı "en az" 150.9 milyar dolar, bu kesin. "En az" dememizin nedeni de, kısa vadeli borç arttıkça, gelecek bir yılda ödenmesi gereken tutarın da artış gösterecek olması.
Bir başka ifadeyle mevcut durumda, bir yıllık dönemde 150.9 milyar dolarlık kaynak yaratmak zorundayız. Bu dövizin tümünü ister öz kaynaklarımızdan yaratırız, ister bir kısmı için yeniden borçlanırız. Normali de bir kısmını kendi kaynaklarımızdan karşılamamız, bir kısmı için borçlanmamız.
Ancak, borçlanarak olsa da, kendi kaynaklarımızdan karşılasak da ihtiyaç duyacağımız toplam döviz 150.9 milyarın çok üstünde. Türkiye, bu yıl ilk tahminlere göre 55 milyar doların altına inmeyecek bir cari açık verecek. Açık, 60 milyara kadar bile uzanabilir. Her şey, ekonominin ne kadar canlanacağına ve büyümenin hangi düzeyde gerçekleşeceğine bağlı. Bu durumda bulunması gereken kaynak 200 milyarı aşacak, 210 milyara kadar çıkabilecek.
Mevcut durumda bu dövizi bulmakta, çarkı çevirmekte bir sorun görünmüyor. Ama bir yandan da "Faizi daha da düşürelim, daha da düşürelim" diye tempo tutanlar var. Merkez Bankası bu seslere kulak vermek durumunda kalır ve bu yüzden kaynak girişi zayıflar ve kur yukarı doğru hareketlenirse halimiz ne olur, onu da düşünmek gerekiyor.
Kur yukarı doğru hareketlendiği takdirde Merkez Bankası'na karşı bu kez de koro halinde "Dövizin yükselmesine karşı niye önlem alamadın" eleştirisi seslendirilecektir; hiç kuşkunuz olmasın.
Borç artışı hız kesti
Kısa vadeli dış borç, girişte de belirttiğimiz gibi şubat ayı itibariyle 109.3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti ve ocak ayına göre 1.8 milyar dolar arttı. Kısa vadeli borçta ocak ayında 6.5 milyar dolar gibi çok hızlı bir artış ortaya çıkmıştı. Ocak ayında özel sektörün borcu 6.7 milyar dolar artmış, buna karşılık kamunun borcunda 60 milyon dolar gerileme olmuştu.