Başbakan Yardımcısı Ali Babacan'dı ilk açıklamayı yapan; Babacan, öngörülen 2011 bütçesinin, mali kuralla yapılacak bütçeden daha sıkı olacağını söyledi. Rakamlar da bu yöndeydi zaten. Daha sonra bu konuda Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi-BETAM'dan detaylı bir bilgi notu açıklaması geldi. BETAM adına bu bilgi notunu Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve Dr. Zümrüt İmamoğlu hazırlamışlardı. Söz konusu notta da vurgulanan aynıydı; 2011 bütçesi, mali kuralın çizdiği sınırlara göre hazırlanacak bir bütçeden daha sıkıydı.
Orta vadeli programa göre Türkiye'nin 2011 merkezi yönetim bütçe açığının GSYH'ye oranı yüzde 2.8 olarak öngörüldü. Söz konusu oranın bu yıl için yüzde 4 düzeyinde beklendiğini belirtelim. OVP çerçevesinde 2011 için yüzde 2.8 olarak öngörülen açığın GSYH'ye oranı, mali kurala geçilmiş olsa ve bütçe mali kural çerçevesinde hazırlansaydı yüzde 3.2 olabilecekti. Yani, mali kural, 2011 için daha esnek bir bütçe yapma olanağı veriyordu.
BETAM'ın değerlendirmesinde, 2011 yılı için mali kuralın hafif kaldığına vurgu yapılıyor. Değerlendirmede, hükümetin OVP ile, yürürlüğe koymaktan son anda vazgeçtiği mali kuraldan daha sıkı bir bütçe yapmaya hazırlandığı belirtilerek, "Açıklanan OVP'nin, 2011 yılında seçim ekonomisi ihtimalini gündemden düşürdüğünü söyleyebiliriz" deniliyor.
2010 yılı bütçe açığının GSYH'ye oranının daha önce yüzde 4.9 olarak öngörüldüğü, ama gerçekleşmenin artık yüzde 4 düzeyinde tahmin edildiği kaydedilen değerlendirmede, bu durumun büyümenin tahmin edilenden yüksek gerçekleşecek olmasından kaynaklandığı vurgulanıyor. BETAM, bu yılki büyümeye ilişkin yüzde 6.8'lik revize hedefe de kolaylıkla ulaşılabileceği görüşünü taşıyor. Ayrıca, 2011 yılı için yüzde 4.5 olarak öngörülen büyüme oranıyla ilgili olarak "2011 büyüme oranı küresel durgunluk ve iç talebe dayalı canlanmanın hız kesmesi göz önüne alındığında gerçekçi bir hedef olarak duruyor" değerlendirmesi yapılıyor.
2012'de eşitleniyor
2011 bütçesi, mali kuralın getireceği kısıtlamalardan daha sıkı bir bütçe; kabul. Bu durumda mali kuralın suçu neydi, diye sormak gerekir. Üstelik, mali kuralı öngören de hükümet, vazgeçen de. Sonra da hükümet, mali kuralın çizdiği çerçeveye göre daha dar bir bütçe yaptı. Ama dikkat, mali kuraldan daha dar olan bütçe, 2011 bütçesi. Orta vadeli programla ortaya konulan 2012 hedefleriyle mali kuralın hedefleri örtüşüyor. Yani, 2012'de fark bir anlamda kapanıyor. Kaldı ki, orta vadeli programda öngörülen büyüklüklerin bir bağlayıcılığı yok ki. "Tutmadı" deyip, sıyrılabilirsiniz içinden. Nitekim özellikle geçmiş yıllarda hep böyle olmadı mı…
2011 yılı için bütçe açığının GSYH'ye oranı orta vadeli programa göre yüzde 2.8, mali kurala göre yüzde 3.2 idi. Oysa 2012'de oranlar neredeyse eşitleniyor, açık/GSYH oranı orta vadeli programa göre yüzde 2.4, mali kurala göre yüzde 2.5 oluyor.
Bütçe giderinin GSYH'ye oranı 2011 için orta vadeli programda yüzde 25.7, mali kural çerçevesinde yüzde 26.2 iken, 2012'de aynı sıraya göre oranlar yüzde 25.3 ve yüzde 25.4 olarak adeta eşitleniyor.
Bir oran daha verelim; brüt kamu borcunun GSHY'ye oranı 2011'de OVP'ye göre yüzde 43.5, mali kurala göre yüzde 44.3 düzeyinde. Söz konusu oran, 2012'de OVP'ye göre yüzde 42.1, mali kurala göre yüzde 42.2 ile eşitlenme durumuna geliyor.
BETAM'ın değerlendirmesinde, hükümetin, açıkladığı orta vadeli programla mali kuralı yasalaştırmasa da mali disiplinden ödün vermeyeceğini gösterdiği belirtiliyor ve "Bu durumda, mali kuralın yasalaşmasının hükümet için bir sakıncasının da olmaması gerekir" deniliyor.
Bütçeyi mali kuraldan daha sıkı yapıp bir yerlerinden çekiştirmek her zaman için mümkün; dolayısıyla bu konuda yasayla kendi elini kolunu bağlamak belli ki hükümetin işine gelmiyor, gelmedi de zaten. Hem ayrıca, 2012'de OVP ile mali kuralın öngördüğü oranların eşitlenme durumuna geliyor olmasına dikkat etmek gerekir. Türkiye'de hesaplar artık çok kısa vadeli yapılmıyor ve belli ki birkaç yıl sonrası için mali kural prangası olsun istenmiyor.