Liderlikle ilgili birkaç soru… Lider olunur mu, doğulur mu? Karizmatik liderlik nedir? İyi bir lider her zaman iyi bir yönetici midir? Tarihin unutulmaz lideri kimdir? Türkiye lider çıkarmaya aç bir ülke midir?
Bu soruları siyasetçilere, işadamlarına, medya mensuplarına, akademisyenlere bizim için soran isim Sevinç Engin… Engin, tam 110 kişiye bu soruları yöneltmiş ve aldığı yanıtları "Lider Öyle Olmaz Böyle Olur" adlı kitabında toplamış.
Siyasetçilerin bu sorulara verdikleri yanıtları elemeyi tercih ettik. Siyasetçi bir şekilde konuyu kendi görüşüne çekiyor, çekmeyi tercih ediyor. Kendi açısından da haklı. Bizi daha çok işadamlarının ne düşündüğü ilgilendiriyor. Bu sütunlara herkesin ne düşündüğünü aktaramazdık elbette. 10'u iş dünyasından, 2'si de basından olmak üzere 12 kişinin görüşlerini sizin için özetledik.
Liderlik; doğuştan mı, sonradan mı?
Bu soruya birbiriyle taban tabana zıt yanıtlar verildiğini de gördük, ortadan yanıtlar verildiğini de. Lider doğma gibi bir kavramı şiddetle reddedenler yanında, doğuştan bir takım özellikler taşımadan lider olunamayacağına dönük görüş bildirinler de var. Kuşkusuz, kimse "Şu görüş doğrudur" deme durumunda değil.
"Tarihin unutulmaz lideri kimdir" sorusunda çoğunlukla Mustafa Kemal Atatürk isminde görüş birliği oluştuğunu gördük.
Bakalım seçtiğimiz isimler hangi görüşleri dile getirmiş…
Abdulkadir Konukoğlu: Sanko Holding Yönetim Kurulu Başkanı Abdulkadir Konukoğlu, "Lider olunmaz, lider doğulur görüşüne katılıyor musunuz" sorusuna "Kesinlikle katılıyorum" diye yanıt veriyor. Konukoğlu, doğuştan geldiğini ifade ettiği liderlik yeteneklerinin zaman içinde geliştirilebileceğine inandığını da vurguluyor. İyi bir lider olmanın, iyi bir yönetici olmak için yetmeyebileceğinin altını çizen Konukoğlu, "Bu noktada iyi yöneticiler devreye girer ve liderin liderlik vasıflarını geliştirerek sürdürmesini, şirketin başarılara koşmasını sağlarlar" görüşünü dile getiriyor. Konukoğlu tarihin unutulmaz liderleri olarak Atatürk ve Fatih Sultan Mehmet'i görüyor.
Ahmet Nazif Zorlu: Geçmişte "lider doğulur" sözüne inanıldığını belirten Zorlu, "Ancak iyi bir eğitim alarak ve kişisel özelliklerinizin farkında olup kendinizi geliştirerek iyi bir lider olmaya giden yolda ilk adımı atmış olursunuz" görüşünü dile getiriyor. Zorlu, yöneticilikle liderliğin aynı kavramlar olmadığını vurgulayarak, "Lider, mevcudu değiştirmek için yeni bir bakış açısı oluşturur, ekibine hedefler koyar ve o hedefe yönlendirir" diyor. Ahmet Nazif Zorlu da tarihin unutulmaz lideri sorusuna altını çize çize "Türkiye'nin ve bir anlamda da dünyanın tarihini değiştiren Mustafa Kemal Atatürk'tür" yanıtını veriyor.
Ali Koç: Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi Ali Koç, liderliği, liderlik vasfına sahip kişilerin öğrenebileceği, geliştirebileceği bir süreç olarak görüyor. Koç, "Dolayısıyla lider olabilmek için sadece liderlik vasıflarını taşımak ya da liderlik özelliklerini öğrenmek için çalışmak yeterli olmayacaktır" görüşünü dile getiriyor. Liderlerin değişimden etkilenen değil, değişimi yönlendiren ya da onun önünde giden kişiler olması gerektiğinin altını çizen Koç, "İnsanlar emirle değil vizyonla yönetilmeyi isterler. Bu nedenle lider, takipçilerinin ancak kendilerini vizyonun bir parçası gibi hissedip, kendi istekleriyle aynı hedef doğrultusunda çalışmasını sağlayarak başarıyı yakalayabilir" diye konuşuyor.
Arzuhan Doğan Yalçındağ: TÜSİAD'ın ilk kadın başkanı Yalçındağ, liderliğin doğuştan gelen özellikler taşıdığı, ancak insanların zamanla kendilerini geliştirerek liderlik için gerekli olan özellikleri edinebilecekleri görüşünde. Yalçındağ, "Liderliğin vazgeçilmez özelliği, vizyonerliğidir. Lider, takipçilerini ortak bir vizyon etrafında bir araya getiren, güçlü bir motivasyon sağlayarak onları ortak hedefler doğrultusunda harekete geçirebilendir" diye konuşuyor. Türkiye'nin küresel liderlere ihtiyacı olduğunu belirten Yalçındağ, "Çok kültürlü bir bakış açısına sahip olan, çağın gereklerini doğru algılayan ve yönetime yansıtan liderlere ihtiyacımız var" görüşünü dile getiriyor.
Hamdi Akın: Akfen Holding Yönetim Kurulu Başkanı Akın, "Lider olunur mu, doğulur mu" sorusuna "Hem doğulur, hem de olunabilir" diye yanıt veriyor. "İyi bir yönetici iyi bir lider olmak zorundadır, ama iyi bir liderin her zaman iyi bir yönetici olduğu söylenemez" diyen Akın, "Lider iyi iş yapan, yönetici ise işi iyi yapan kişidir" görüşünü dile getiriyor. Hamdi Akın, "Türkiye lider çıkarmaya aç bir ülke midir, Türkiye'nin lider problemi var mı" şeklindeki soruyu "Hayır. Aksine Türkiye'de lider olmak göründüğünden kolay olduğu için gereğinden fazla lider olduğunu düşünüyorum" diye yanıtlıyor. Akın, "Tarihin unutulmaz lideri sizce kimdir" sorusuna "Tabii ki Atatürk" yanıtını veriyor.
Leyla Alaton: "Lider olunmaz, doğulur görüşüne katılıyor musunuz" sorusuna "Kısmen katılıyorum" diyen Alaton, insanların zaman içinde kendilerini geliştirmelerinin mümkün olduğunun altını çiziyor. Alaton, "Lider doğulmayabilir, olunabilir; ama, doğuştan liderlik vasıfları bulunan, genlerinde olan bir insan belki de bunu erken yaşta gerçekleştirir" diye konuşuyor. İyi bir liderin her zaman iyi bir yönetici olmayabileceğinin altını çizen Alaton, "Lider iyi bir yöneticiyle desteklenirse herhalde çift kaymaklı ekmek kadayıfı olur" görüşünde. Leyla Alaton, "Türkiye'nin peşinde gittiği hiçbir lider yok bugün. Zamanında olmuş, bütün yurt Atatürk'ün peşinden gitmiş. Ben Küba'da bile O'nun heykelini gördüm. O, dünya çapında bir liderdi" diyor.
Murat Yalçıntaş: Liderlik tanımını daraltmamak gerektiğine işaret eden Yalçıntaş, "Her insan lider olarak doğar. Ancak insanların liderlik kapasiteleri farklıdır. Aslında bu farklılık, liderlik edilen alanlara ilişkin bir ayrışmayı da ortaya koyar" görüşünü taşıyor. Yalçıntaş, yöneticilik ve liderlik kavramlarının iç içe geçmiş gibi göründüğünü, oysa bunların çok farklı kavramlar olduğunu belirterek, "Liderlik hangi hedefe doğru gidileceğini belirlemeyi gerektirir. Yönetici ise bu hedefi gerçekleştirmek için en iyi yolun hangisi olduğuna karar verir ve uygular" diyor. Tarihin çeşitli dönemleri için farklı liderlerin ön plana çıktığını vurgulayan Yalçıntaş, "Alpaslan, Fatih Sultan Mehmet ve Yavuz Sultan Selim son derece önemli liderlerdir. Bizim tüm dünyaya mal olmuş en unutulmaz liderimiz ise Mustafa Kemal Atatürk'tür" görüşünü dile getiriyor.
Mustafa Süzer: İnsanların doğduklarında lider olabilmek için bir takım vasıflara sahip olmaları gerektiğini düşündüğünü belirten Süzer, ancak bu vasıfların eğitimle desteklenmesinin zorunlu olduğunu söylüyor. Tüm dünyada insanların yüzde 10'unun lokomotif konumunda lider, yüzde 90'ının ise vagon olduğu görüşünü dile getiren Süzer, "İyi bir yönetici olmasa da, iyi bir lider iyi yöneticileri bulur ve onlarla birlikte çalışır" diyor. Mustafa Süzer, "Bence tarihte unutulmayacak iki lider var. Birincisi tabii ki Mustafa Kemal Atatürk, ikincisi de Mahatma Gandhi" diye konuşuyor.
Rifat Hisarcıklıoğlu: Doğuştan liderlik potansiyeli çok güçlü insanlar bulunduğunu, ancak pek çok kişide de bu potansiyelin gizli bir şekilde beklediğini anlatan Hisarcıklıoğlu, "Liderlik doğuştan gelebilir, aynı zamanda öğrenilebilir de. Aslına bakarsanız öğrenilmelidir de" dedi. TOBB Başkanı, Türkiye'de liderlik denilince akla hep siyasi liderlerin geliyor olmasının yanlışlığına değindi. Hisarcıklıoğlu, "Yönetici yetkisini, lider etkisini kullanır. Yönetici liste ve bütçe sahibidir, lider vizyon sahibi. Yönetici kontrol eder, lider motive eder. İyi lider olmak, iyi yönetici olmayı kapsayabilir, ama iyi yönetici olmaktan iki beden daha büyüktür" diye konuştu. Kendisi için tarihin unutulmaz liderleri arasında Atatürk'ün başta geldiğini belirten Hisarcıklıoğlu, yabancı isimler olarak Gandhi, Jimmy Carter ve Nelson Mandela'yı saydı.
Rona Yırcalı: "Lider olunmaz, lider doğulur görüşüne katılıyor musunuz" sorusuna Yırcalı'nın çok "kestirme" bir yanıtı var. Yırcalı "Bu ifade bana çok kestirme geliyor" diyor. Bir ülke ne kadar demokratikse lidere o kadar az ihtiyaç duyulacağının altını çizen Yırcalı, sorunların liderler üzerinden düşünülüp tartışılmasının sağlıklı olmadığını belirterek, "Önemli olan tıkır tıkır işleyen adaletli ve verimli bir sistemdir; liderler değil. Türkiye'de sanki hep lider bekleniyor, bu yanlış" diye konuştu. Yırcalı, liderliğin öğretilip öğretilemeyeceğine ilişkin soruyu yanıtlarken, "Okul sizi Gandhi yapamaz, ama onu ya da diğer önemli liderleri anlamınızı sağlar" dedi. Rona Yırcalı'nın tarihin unutulmaz lideri kimdir, sorusuna verdiği yanıt da çok dikkat çekici: "Ben Mustafa Kemal Atatürk'ün demode olduğuna inananlardan değilim çok şükür. Benim için pencereden baktığımda gördüğüm kadınlardan, okulları dolduran pırıl pırıl gençlere kadar pek çok şeyi mümkün kılan bu dava adamı kurumlarla bir yarın inşa etmiştir ve tarihin unutulmaz lideridir."
Gazeteciler ne düşünüyor?
İşadamlarının görüşlerini özetlemeye çalıştık. Peki aynı konuda acaba meslektaşlarımız ne düşünüyor. İki ismin görüşlerini aktaracağız. Hürriyet yazarı Erdal Sağlam'ın ve gazeteniz Dünya'nın Genel Yayın Yönetmeni Hakan Güldağ'ın…
Erdal Sağlam: Sağlam, "lider doğulur" görüşüne katılmadığını belirtiyor ve "Bu tümüyle öğrenme sürecini reddetmek anlamını taşır. Kalıtımsal bir pay vardır liderlikle ilgili, ama bence asıl unsur bilgi ve eğitimdir" diyor. Tarihin unutulmaz lideri konusunda "Bizim için konuşacak olursak elbette Atatürk'tür" diyen Erdal Sağlam, "Ama dünya için konuşacak olursak yine Atatürk diyebiliriz. Halkı belirli bir hedefe, kurtuluş savaşına motive etmek başlı başına bir liderliktir" diye konuşuyor. Erdal Sağlam, Türkiye'de şu anda hitap ettiği toplum kesimlerini harekete geçirebilen liderlik vasfında bir tek Tayyip Erdoğan'ın olduğunu belirtiyor. Sağlam, başbakanların ekonomiyi çok iyi bilmek durumunda olmadıklarını, ancak ekonomiyle ilgili noktalara bu işten çok iyi anlayanları getirmeleri gerektiğini ifade ediyor.
Hakan Güldağ: "Lider doğulur mu" sorusuna Hakan Güldağ esprili bir yanıt veriyor: "Bu soru bana bizim camiada pek popüler olan ‘gazeteci olunmaz, gazeteci doğulur' sözünü anımsattı. Oysa ben ne gazetecilik geninin, ne liderlik geninin bulunduğunu duydum. Ama ‘yumurta kapıya dayanmadan harekete geçmeme' geni var. Ona inanıyorum. Özellikle Türkiye'de ve bizim gazeteciler arasında sık rastlanan bir gen olduğuna inanıyorum." Liderlik, ileri sürüldüğü gibi yalnızca ileri görüşlülük ise o zaman tüm falcıların lider olması gerektiğini söyleyen Güldağ, bir liderde bulunması gereken olmazsa olmaz özellik sorulunca bu kez de şunları söylüyor: "Kızılderililerin güzel bir sözü var; ‘Arkadaki kalabalık takip mi ediyor, yoksa kovalıyor mu, bilemezsiniz' sözü. Demek ki ne olursa olsun liderin kendisini izleyenlerden daha hızlı olması lazım. Hızlı olabilmeli ki, önde olabilsin, önde kalabilsin." Tarihin unutulmaz lideri sorusunun tek bir yanıtı olmadığına dikkat çeken Güldağ, döneme göre değişik isimlerin ön plana çıktığını vurguladı. Güldağ, lider açlığının biraz da sistem sorunu olduğunu belirtti.