Son haftaya kadar şampiyonun ve düşenlerin belli olmadığı bir lig izledik bu yıl. Heyecan doruktaydı. Sonunda Beşiktaş Süper Lig'i, geçen yılın 2 puan üzerinde şampiyon olarak tamamladı. 2007/08 sezonunda topladığı 73 puanla ligi üçüncü olarak tamamlayan Beşiktaş, bu yıl geçen sezon yaptığı hataları tekrarlamayarak, Süper Lig'de mutlu sona ulaştı. Beşiktaş, şampiyon olurken; Konyaspor, Kocaelispor ve Hacettepe de Bank Asya Ligi'ne düştülerÖ
En son Mircea Lucescu ile 2002-03 sezonunda Şampiyonluk Kupası'nı havaya kaldıran Beşiktaş, 2008/09 sezonunu şampiyon tamamlayarak, şampiyonluk sayısını da 13'e yükseltmiş oldu. Galatasaray ve Fenerbahçe'nin 17'şer kez; Trabzonspor'un da 6 kez şampiyon olduğu profesyonel ligimizde, Trabzon'un dışında Anadolu'dan bir başka takımın şampiyonluğa bu kadar yaklaştığı bir lig olmamıştıÖ
Beşiktaş'ı şampiyonluğu nedeniyle kutlarken; diğer takımlarımıza da Avrupa serüvenlerinde daha şimdiden başarılar dilerim.
Zaman zaman eleştirsek, oynanan futbolun kalitesini beğenmesek, hatta bazen Avrupalı ligler karşısında küçümser tavırlar içine girsek de, tam 53 yıldır profesyonel futbolun heyecanını yaşıyoruz, peşinden koşuyoruz ülkemizde.
1959 yılında Milli Lig adıyla kurulan profesyonel futbol ligimiz, daha sonra adını Türkiye Birinci Futbol Ligi olarak değiştirse de, 1992 yılından bu yana Süper Lig olarak varlığını devam ettiriyor.
Bir süper lig sezonu daha büyük bir heyecanla sonuçlandı. Bu yıl sportif performansta alınan puanlar geçmiş yıllara göre kıyasla düşük olsa da, soluk soluğa bir finish izledik. Heyecan üst ve alt sıralarda son maçlara kadar devam etti. Çok keyifli, çekişmeli maçlar izledik. Sonuçta Beşiktaş 2008/09 sezonunu şampiyon olarak tamamladı. Denizli'de geçmiş tekerrür etmedi ve Kara Kartallar deplasmandaki maçlarını 2-1 kazanarak, İstanbul'a şampiyon olarak döndü.
Turkcell Super Lig servet dağıtmaya devam ediyor
Türkcell Süper Lig bu yıl 18 kulübe toplam 222.492.000 TL (yaklaşık 156.684.507 USD) parasal ödül dağıttı. Dağıtılan bu tutar, yaklaşık 650-700 milyon dolara ulaşan futbol pastamızın dörtte birine karşılık geliyor. Gerçekten önemli bir tutardan bahsediyoruz. Belirtilen tutarın kulüplere dağıtımı aşağıdaki tabloda sizlerin dikkatine sunuluyor. Ama şurası bir gerçek ki, süper ligde şampiyon olan kulüp, parasal kazançta da şampiyon oluyor. Bu kapsamda lig birincisi olarak Beşiktaş'ın toplam 23.9 milyon TL'lik bir parasal getiriye ulaştığını görüyoruz.
Türkcell Süper Lig takımlarına dağıtılan en yüksek parasal ödül, lig performansından geliyor. Galibiyet başına 327.000 TL; beraberlikte ise kulüplerin 164.000 TL kazandıkları lig sezonunda, kulüplerin sportif performans kaynaklı gelirlerinin toplamı 100.134.000 TL'ye ulaşıyor. Toplam parasal ödülün %45'ine karşılık gelen lig performans ödülünü, 77.778.000 TL'lik tutar ile süper lige katılım ücreti (dayanışma ücreti) oluşturuyor. süper lig kulüplerine 4.321.000 TL olarak eşit dağıtılan bu tutar, toplam parasal ödülün % 35'ine karşılık geliyor. Şampiyon kulüplere ise geçmiş yıldan gelen şampiyonlukları karşılığı ödenen toplam tutar ise 24.730.000 TL'ye ulaşırken; lig sıralamasında ilk altıda yer alan kulübe 19.850.000 dağıtılmış.
Süper ligde parasal gelirler nasıl dağıtılıyor?
Havuz gelirleri dağıtım kriterlerinde 2005 yılında yapılan değişiklikle başta naklen yayın gelirleri olmak üzere, parasal gelirlerin kulüp bazında dağıtımında önemli değişimler yaşandı. Bu değişimlerin içinde en göze batan unsur, lig sıralamasına ve galibiyete getirilen parasal ödül ile, şampiyonluk primlerinde kademeli azaltımlar oldu.
Bugünkü dağıtım kriterlerine kısaca göz atarsak;
- Süper ligde mücadele eden her takıma eşit olarak 4.321.000 TL dayanışma primi ödeniyor.
- Oynanan maçlarda kazanan takım 327.000 TL alırken; beraberlikte ise takımların aldığı para 164.000 TL oluyor.
- Şampiyon olan takım yıl sonunda bu performansı nedeniyle 6.450.000 TL; ikinci olan kulüp 5.150.000 TL; üçüncü olan kulüp 3.850.000 TL; dördüncü 2.550.000 TL; beşinci kulüp 1.250.000 TL ve altıncı sırada sezonu tamamlayan kulüp de 600.000 TL lig derece ödülü almaya hak kazanıyor.
- Geçmiş yıldan şampiyonlukları olan Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş ve Trabzonspor ise şampiyonluk sayısına göre sabit bir katsayı üzerinden geçmiş yıl şampiyonluk primi alıyorlar.
2008/09 sezonunda hangi kulüp ne kadar kazandı?
2008/09 sezonunda kulüplerin sportif ve parasal performansları aşağıdaki tablo ile dikkatlerinize sunuluyor. Yukarıda belirttiğimiz kriterler kapsamında tüm kulüplere dağıtılan parasal performans süper ligde mücadeleyi daha çetinleştiriyor; rekabeti yükseltiyor.
Aşağıdaki tabloya göre en fazla parayı kazanan kulüp olarak 23,9 milyon TL ile şampiyon BeşiktaşÖ Buna göre Beşiktaş Spor Kulübü'nün 2008/09 sezonunda dağıtılan toplam parasal tutarın % 10,74'ünü aldığı görülüyor. Beşiktaş'tan sonra en fazla gelir elde eden kulüpler sırasıyla; 22.3 milyon TL ile Fenerbahçe ve 21 milyon TL ile ligi beşinci sırada tamamlayan Galatasaray. Ligi dördüncü sırada tamamlayan Fenerbahçe'nin havuz gelirlerinden aldığı pay % 10.03 iken; bu oran Galatasaray'da % 9.45'e ulaşıyor. Ligi ikinci sırada tamamlayan Sivasspor'un havuzdan aldığı pay ise % 7.71. Lig üçüncüsü Trabzonspor'un payı ise % 8,38Ö
Ligde bu yıl arzu edilen performansı sergileyemeyen Fenerbahçe ve Galatasaray'ın, geçmiş yıllardan gelen şampiyonluklarına verilen primler, bu kulüplerin hala havuzdan önemli bir pay aldıklarını gösteriyor.
Üç büyüklerin havuzdan aldıkları pay % 30,22'ye ulaşırken, diğer 15 kulübün aldığı pay % 69,78'e ulaşmış durumda. Üç büyüklerin havuzdan aldıkları gelirlerin ortalaması % 10 civarındayken; diğer 15 kulüp başına düşen ortalama pay % 4,6 civarındaÖ
İlk beş sırada yer alan kulübün havuzdan aldıkları gelirlerin toplamı 103 milyon dolara ulaşırken; bu tutar toplam gelirin % 46'sını oluşturuyor.
Kulüp başına ortalama havuz geliri ise 12,4 milyon TL civarında gerçekleşmiş durumdaÖ
2008-09 sezonu Turkcell Süper Lig sportif ve parasal performans tablosu
Garanti sistemin kalkması büyüklere yaramadı!
2005 yılında alınan kararlar doğrultusunda havuz gelirlerinde yapılan değişikliklerden en önemlisi, kademeli olarak Büyüklerin aldıkları garanti para uygulamasının bu sezondan itibaren uygulamadan kaldırılmış olmasıdır. Garanti para uygulamasının kaldırılmış olması, en çok üç büyükleri parasal gelir bakımından olumsuz etkiledi. Galatasaray ve Fenerbahçe her ne kadar hala havuz gelirleri bakımından ilk üçte yer alıyorsa da; bu yıl beklenen sportif performansı ortaya koyamayan Galatasaray ve Fenerbahçe ekonomik anlamda önemli gelir kaybına uğradılar.
Geçen yıl ortalama 23.6 milyon TL ortalama gelir elde eden üç büyükler, bu yıl garanti para uygulamasının kalkmış olması nedeniyle kulüp başına 1,2 milyon TL daha az para kazandılar. Fenerbahçe, Beşiktaş ve Galatasaray'ın bu yıl ki ortalama gelirleri 22,4 milyon TL civarında gerçekleşti. Yani üç büyükler bu yıl yaklaşık % 5,5 daha az havuz geliri elde ettilerÖ
Beşiktaş ne kazandı? Ne kaybetti?
Geçen yıl Fenerbahçe ve Galatasaray gibi garanti para alan Beşiktaş, sanki 80 puanla ligi şampiyon tamamlamış gibi parasal ödül almıştı. Beşiktaş bu sene yine Fortis Türkiye Kupası'nda da ortaya koyduğu performansla 3,5 milyon dolara yakın bir parayı kasasına koydu. Beşiktaş her ne kadar geçen yıla göre 1,2 milyon TL daha az para kazansa da, Şampiyonlar Ligi'ne doğrudan gidecek olması daha şimdiden yaklaşık 10.4 milyon Euro (yaklaşık 15,5 milyon dolar) ekstra kazancın da kapısını açmış oldu. Eğer Sivasspor ön elemeleri geçip te, gruplara kalamazsa, yayın havuzundan gelecek para ile bu kazanç, sıfır puan toplasa bile 25 milyon dolara kadar çıkacak.
Mali yönden sıkıntılı günler geçiren Beşiktaş için bu tutar son derece önemli. Zira, Şampiyonlar Ligi'nden gelecek para, Beşiktaş'ın Süper Lig'den elde ettiği paradan yaklaşık 8 milyon dolar daha fazla. Beşiktaş'ın Şampiyonlar Ligi'nde elde edeceği galibiyetler ve gruptan çıkma ise kulübe ekstra para kazandıracak. Bilindiği gibi Şampiyonlar Ligi'nde galibiyete 600.000; beraberliğe ise 300.000 Euro ödeniyor. Gruptan çıkan takımlara da ayrıca 2,2 milyon Euro ödeme yapılıyor. Kısacası, Şampiyonlar Ligi bir servet vaat ediyorÖ
Galatasaray ve Fenerbahçe'nin ne kaybettiklerini açıklamaya gerek yok. Hesap ortada. Hem süper ligde, hem de Şampiyonlar Ligi'nde önemli bir gelirden mahrum kaldılar.
Fener ve Galatasaray UEFA'dan ne kazanabilirler?
Bu sene ülkemizi UEFA'da üç takım temsil edecek. Trabzonspor, Fenerbahçe ve GalatasarayÖ Trabzonspor 3. ön eleme turlarından maçlara başlerken; Fenerbahçe 2. ön eleme turlarından, Galatasaray da birinci ön eleme turlarından mücadeleye başlayacaklar.
Bilindiği üzere gelecek yıl adı UEFA Avrupa Ligi olarak değiştirilen ve yeni formatlanan Avrupa Ligi gruplara kalan takımlara 105.000 Euro veriyor. Grup maçlarında galibiyete 40.000; beraberliğe ise 20.000 Euro bir ödeme yapılıyor. Son 32'ye kalma başarısı gösteren takımlar (Gruplara kalma başarısı gösterenler) ayrıca 70'şer bin Euro daha fazla ilave kazanç elde ediyorlar. Gruplarda çıkan ve son 16'ya kalan takımlar 702'şer bin Euro daha parayı kasalarına koyuyorlar. Çeyrek finale çıkan takımın ise aldığı para 300.000 Euro'ya ulaşıyor. Yarı finale yükselen takımlar ise 600.000 Euro kazanıyor.
Kısacası, UEFA Avrupa Ligi, Şampiyonlar Ligi gibi kulüplere cömert değil. Bu yıl Şampiyonlar Ligi Kupası'nı kazanan Barcelona'nın gelirleri 110 milyon Euro'ya ulaştıÖ
Süper Lig'de havuz gelirleri nasıl dağıtılıyor?
Süper ligde havuz gelirleri aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere belirli yüzdelerle takımlara dağıtılıyor. 2005 yılında Levent Bıçakçı federasyonu döneminde yapılan değişikliklerle nispeten daha dengeli bir dağıtım modeline geçen süper lig 2007/08 sezonunda toplam 222.492.000 TL havuz geliri dağıttı. Tabloya göre toplam gelirin % 46'sı sportif performanstan bağımsız olarak dağıtılırken; kalan % 54 ise sportif performansa göre dağıtılıyor.
Süper ligde şampiyon olan kulüpler yani dört büyükler toplam gelirin % 11'ini kendi aralarında paylaşırken; katılım payı adı altında da her kulübe toplam gelirin % 35'i eşit dağıtılıyor.
2007/08 havuz gelirleri paylaşım tablosu
2007/08 sezonu havuz gelirleri Tutar (TL) (%)
Geçmiş yıllar şampiyonluk ödülü 24.730.000 11
Katılım payı 77.778.000 35
Lig performans ödülü 100.134.000 45
Lig derece ödülü 19.850.000 9
TOPLAM 222.492.000 100
Bu tabloda şampiyonluk payları biraz daha azaltılarak, sportif performansa aktarılan tutar yükseltilerek, rekabetçi denge biraz daha artırılabilir. Bu da futbol kalitemizi daha olumlu etkileyecektir.
Bugüne kadar kimler şampiyon oldu?
Profesyonel futbol ligimiz 1959 yılında başlamış olmasına karşın, aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere şampiyonluk sayısı, toplam lig sezonundan iki fazla görülmektedir. Konuya ilişkin, TFF Tahkim Kurulu'nun 09.05.2002 tarih, 2002/52E ve 2002/68K sayılı kararı tahtında Beşiktaş Kulübü'nün 1956-1957 ve 1957-1958 sezonlarında Türkiye Ligi şampiyonu olduğuna ve bu şampiyonlukların TFF Yıldız Kriteri'ne dahil edileceğine karar verilmesi sebebi ile toplam şampiyonluk sayısı, toplam lig sezonu sayısından 2 fazladır.
Böyle de olsa sonuçta toplam 53 profesyonel yılı geride bırakan Türkiye Futbol Ligi'ni bugüne kadar Fenerbahçe ve Galatasaray 17'şer kez kazanırken; Beşiktaş 13; Trabzonspor da 6 kez kazanmışlar. Aşağıdaki tablo bize Beşiktaş ve Trabzonspor'un bu yarışta Fenerbahçe ve Galatasaray'ın gerisinde kaldıklarını gösteriyor.
Süper lig şampiyonları
sezon şampiyon
1 1957 Beşiktaş JK
2 1958 Beşiktaş JK
3 1959 Fenerbahçe SK
4 1959-60 Beşiktaş JK
5 1960-61 Fenerbahçe SK
6 1961-62 Galatasaray SK
7 1962-63 Galatasaray SK
8 1963-64 Fenerbahçe SK
9 1964-65 Fenerbahçe SK
10 1965-66 Beşiktaş JK <
11 1966-67 Beşiktaş JK
12 1967-68 Fenerbahçe SK <
13 1968-69 Galatasaray SK
14 1969-70 Fenerbahçe SK
15 1970-71 Galatasaray SK
16 1971-72 Galatasaray SK
17 1972-73 Galatasaray SK
18 1973-74 Fenerbahçe SK
19 1974-75 Fenerbahçe SK
20 1975-76 Trabzonspor
21 1976-77 Trabzonspor
22 1977-78 Fenerbahçe SK
23 Trabzonspor
24 1979-80 Trabzonspor
25 1980-81 Trabzonspor
26 1981-82 Beşiktaş JK
27 1982-83 Fenerbahçe SK
28 1983-84 Trabzonspor
29 1984-85 Fenerbahçe SK
30 1985-86 Beşiktaş JK
31 1986-87 Galatasaray SK
32 1987-88 Galatasaray SK
33 1988-89 Fenerbahçe SK
34 1989-90 Beşiktaş JK
35 1990-91 Beşiktaş JK
36 1991-92 Beşiktaş JK
37 1992-93 Galatasaray SK
38 1993-94 Galatasaray SK
39 1994-95 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_1994-95> Beşiktaş JK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Be%C5%9Fikta%C5%9F_JK>
40 1995-96 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_1995-96> Fenerbahçe SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Fenerbah%C3%A7e_SK>
41 1996-97 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_1996-97> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
42 1997-98 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_1997-98> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
43 1998-99 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_1998-99> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
44 1999-00 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_1999-00> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
45 2000-01 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2000-01> Fenerbahçe SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Fenerbah%C3%A7e_SK>
46 2001-02 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2001-02> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
47 2002-03 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2002-03> Beşiktaş JK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Be%C5%9Fikta%C5%9F_JK>
48 2003-04 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2003-04> Fenerbahçe SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Fenerbah%C3%A7e_SK>
49 2004-05 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2004-05> Fenerbahçe SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Fenerbah%C3%A7e_SK>
50 2005-06 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2005-06> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
51 2006-07 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2006-07> Fenerbahçe SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Fenerbah%C3%A7e_SK>
52 2007-08 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2007-08> Galatasaray SK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Galatasaray_SK>
53 2008-09 <http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCper_Lig_2008-09> Beşiktaş JK <http://tr.wikipedia.org/wiki/Be%C5%9Fikta%C5%9F_JK>
Sonuçta;
Süper lig bugün yıllık 650-700 milyon dolar civarında bir pasta üretiyor. Bu pastanın da % 25'ine karşılık gelen bir kısmı havuz gelirleri adı altında süper lig kulüplerine geri ödeniyor. Süper lig kulüplerine ödenen havuz gelirlerinin son dört sezondur daha dengeli bir gelir dağıtımı olduğunu söyleyebiliriz.
Süper lig rakipleriyle kıyaslandığında Avrupa'nın önemli gelir dağıtan liglerinden birisi. İlk beş büyük ligi dikkate almazsak, süper lig Avrupa'nın en fazla gelir yaratan ve dağıtan ligi olarak karşımıza çıkıyor.
Performansa dayalı yüzdenin yüksekliği rekabeti artırırken, heyecanı da yükseltiyor. Bunun zaman içinde kaliteye de yansıyacağını düşünüyoruz.