İstihdamın artırılması, işsizliğin azaltılması ve bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesi amacıyla, değişik dönemlerde yasal düzeleme yapılmış ve sekiz farklı prim teşviki uygulaması yürürlüğe girmiştir. Prim teşviklerinden birisi de, 5225 sayılı Kanun'un 3'üncü maddesinde düzenlenen vergi, sigorta primi, bedelsiz arazi, indirimli su ve enerji teşvikidir.
Kültür teşviki bilinmiyor
Kültür yatırım ve girişimlerinin teşvik edilmesi ise bu alanda istihdam yaratmaktan daha çok kültür varlıklarının korunması ve yaşatılması amacıyla Devlet, vergi, sigorta primi, bedelsiz arazi, indirimli su ve enerji sağlama parametrelerini kullanmak suretiyle istediği alanlarda yatırımı ve bağlı olarak istihdamı teşvik etmeye çalışmaktadır.
5225 sayılı Kanun'un 2'nci maddesinde kültür yatırım ve girişimleri kapsamındaki teşvik unsurlarından yerli ve yabancı tüzel kişilerin yararlanacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla gerçek kişiler bu Kanun kapsamındaki teşviklerden yararlanamayacaktır.
Kültür yatırımı, 5225 sayılı Kanun'un amacı doğrultusunda, kültür merkezleri ile her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretildiği, sergilendiği, eğitim ve öğretimi ile bunlarla ilgili bilimsel çalışmaların yapıldığı alan, yapı ve mekânların yapımına, teknolojik alt yapıların kurulmasına veya donatılmasına yönelik yatırım faaliyetlerini kapsamaktadır. Kültür girişimi ise, kültür merkezlerinin işletilmesi veya her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerin üretilmesi, sergilenmesi, eğitim ve öğretimi ile bunlara ilişkin bilimsel çalışmaların yapılması faaliyetleri ile bu faaliyetlerin yapıldığı alan, yapı veya mekânların işletilmesini ifade etmektedir.
Tanımlarda geçen kültür merkezi ise bireyler arasında sosyal ve kültürel iletişim ve etkileşim ortamlarının kurulması ile ulusal kültürün yaşatılması temel amaçlarına dönük olmak üzere; asli unsur olarak güzel sanatlar, sinema, geleneksel ve çağdaş el sanatları gibi her türlü kültürel ve sanatsal faaliyetlerden en az birkaçının üretildiği, sergilendiği, bunların eğitim, öğretim ve bilimsel çalışmalarının yapıldığı bölümler ile sağlık, spor, eğitim ve alışveriş gibi gereksinimlerin karşılandığı birimlerin de bulunduğu yapılardır.
Kimler kültür teşvikinden yararlanabilecek
5225 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinde kültür yatırımı veya girişimi kapsamındaki teşvik veya indirime konu olacak faaliyetler:
a- Kültür merkezlerinin yapımı, onarımı ve işletilmesi.
b- Kütüphane, arşiv, müze, sanat galerisi, sanat atölyesi, film platosu, sanatsal tasarım ünitesi, sanat stüdyosu ile sinema, tiyatro, opera, bale, konser ve benzeri kültürel ve sanatsal etkinliklerin ya da ürünlerin yapıldığı, üretildiği veya sergilendiği mekânlar ile kültürel ve sanatsal alanlara yönelik özel araştırma, eğitim veya uygulama merkezlerinin yapımı, onarımı veya işletilmesi.
c- 2863 sayılı Kanun kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının, bu Kanun'un amacı doğrultusunda kullanılması.
d- Kültür varlıkları ile somut olmayan kültürel mirasın araştırılması, derlenmesi, belgelendirilmesi, arşivlenmesi, yayınlanması, eğitimi, öğretimi ve tanıtılması faaliyetleri,
olarak sayılmıştır.
10 yıl yararlanılabilecek
5225 sayılı Kanun'un 5'inci maddesinde;"5225 sayılı Kanun uyarınca belgelendirilmiş kurumlar vergisi mükellefi yatırımcı veya girişimcilerin, ilgili idareye verecekleri aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirdikleri, münhasıran belgeli yatırım veya girişimde çalıştıracakları işçilerin, prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin, yatırım aşamasında üç yılı aşmamak şartıyla %50'si, işletme aşamasında ise yedi yılı aşmamak şartıyla %25'i, Hazinece karşılanmaktadır.
Bu teşvik hükümlerinden yararlanacak işverenlerin çalıştırabileceği azamî işçi sayısına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı'nın bağlı olduğu bakanlıkça müştereken belirlenir." hükmü yer almaktadır.
Prim teşvikinden yararlanmak için işyeri ve sigortalı açısından belirli kriterlerin sağlanması gerekmektedir. Şartların sağlanması sonucunda prim teşvikinden yararlanılabilmesi için e-sigorta yoluyla verilecek aylık prim ve hizmet belgelerinin belirlenen belge kanun numarası seçilerek verilmesi teşvikten yararlanmak için ön koşuldur.
Kurumlar vergisi mükellefi olan kültür belgeli yatırımcı veya girişimcilerin, münhasıran belgeli yatırım veya girişimde fiilen çalıştıracakları işçilerin, prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren paylarının yatırım aşamasında üç yılı aşmamak üzere yüzde ellisi, işletme aşamasında yedi yılı aşmamak üzere yüzde yirmi beşi oranındaki tutar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Bütçesi'ne konulacak ödenekten karşılanır. Bakanlık, sigorta primi işveren paylarına ilişkin indirim tutarlarını, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun talep tarihinden itibaren en geç bir ay içerisinde öder.
Söz konusu kanun maddesinin uygulamasına yönelik Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca Kültür Yatırım Ve Girişimlerine Gelir Vergisi Stopajı, Sigorta Primi İşveren Payı Ve Su Bedeli İndirimi İle Enerji Desteği Uygulamasına Dair Yönetmelik yayımlanmıştır. Konuyla ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından mevzuat veya uygulamayı gösteren bir düzenleme yapılmamıştır. Ümit ediyoruz ki, kültürel değerlere sahip çıkılması gereken bu dönemde SGK da bu teşviki yaygınlaştırmak suretiyle kültürümüze sahip çıkar.