Kriz, yolsuzluk ekseninde derinleştikçe, suçlar legal kimliklerine büründü ve bunlarla mücadele eden kadrolarda uzmanlaşma kaçınılmaz oldu. Suçlular kendi aralarında gruplaşırken, bunları aydınlatacaklar da hızla donanımlarını artırdılar. Çoklu disiplin altında eğitim gördüler. Ulusal ekonomimiz, bu krizde hukuk ile muhasebenin kesiştiği yeni bir alanla tanıştı; "adli muhasebe". İSMMMO bünyesindeki yeminli ya da mali müşavirler, 1 yıllık bir eğitimden geçtiler. Toplumda kemikleşen mali yolsuzlukların takibinde adli muhasiplere önemli bir sorumluluk düştü. Son günlerde Fannie Mae ile Freddie Mac; ABD'nin 12 dev bankasını, konut balonunun patlamasından önce mortgage hisselerinin kalitesini yanlış yansıtmakla suçladı. Fannie Mae ve Freddie Mac; Bank of America, JP Morgan Chase, Goldman Sachs ve Deutsche Bank gibi bankaların da yer aldığı 12 finansal kuruluşa dava açmaya hazırlandı. Davada, milyarca dolar da tazminat istendi.
Kılıfına nasıl uydurulmuştu?
Mortgage hisselerinin yüksek riskleri bir tranş mekanizması şeklinde havuz ürünler altında toplanmıştı. Mezanin tranş gibi en yüksek riskli gruptaki hisseleri A sınıfında yer alan diğer hisselerle harmanlayan bir türev ürün yaratılarak, yatırımcının karşısına çıkılmıştı. Bu ürünlerin değerlendirilme kriterlerinde de sadece yılsonunda elde ettikleri temettü geliri dikkate alınınca; işte o zaman kıyamet kopmuş, cehenneme giden yolların karo taşları döşenmeye başlamıştı. Bu durumda değişken faizli kredilerle finanse edilen evler, para politikası faizleri düşük düzeylerde tutuldukça, elde ettiği yüksek gelirin tadına doyamadı. Karlılık sıralamasında; başkasının parasından para kazanan ponziler en karlı, sonra oyuncu spekülatörler ve en son olarak da korunmacı hedgerler geliyordu.
Niteliksiz, güdümlü, işlenmemiş, kalitesiz sonsuz sayıda verinin içinde yüzdüğümüz bilgi çağında yaşıyoruz. Kolay, filtresiz, denetimsiz bir erişim özgürlüğünün derin sancılarından muzdarip kıvranıyoruz. Küreselleşme, bilgiyi kolayca manipüle etmeyi sürdürdükçe, bu sancı 2000 yılından beri yaşanır oldu. Enron, WorldCom şirketlerinin yolsuzlukları teknoloji şirketlerinden başlayan bir krize dönüştüğünde, para politikası hemen piyasa isteklerine boyun eğivermişti; o günlerde. Hoş, bugün de durum pek farklı seyretmiyor. Piyasalar, miktarsal gevşetmelerle yalancı baharı iki kez üst üste yaşadı, ancak durgunluğu, kısmi geri çekilmeyi kabul etmediler. Memesinde ya da biberonunda sütünü bulamayınca kıyameti kopartan çocuğun huysuzluğunu koydular ortaya. Yolsuzluk ve batamayacak kadar büyüklerin yükleri, geniş halk kitleleriyle paylaşıldıkça, başlı başına bir güvensizlik kaynağını besler oldu. Kriz krizi, paradoks paradoksu emzirdikçe göğsünde, sorunlar sistemikleşti.
Kriz yeni ekonomik haritasını çizdi
2007 4'üncü çeyreği ile 2011 2'nci çeyreği arasına düşen 15 çeyreklik dönemde, ticaret fazlası verenler; ticari açığı, bütçe açığı, yüksek borç yükü altından ezilenlere hızla üstünlük kazandılar. Bu dönemde Çin %35 büyürken, Yunanistan %10 küçüldü; Hindistan %22 büyürken, İtalya %6.5 küçüldü; Brezilya %10 büyürken, ABD %3.5 küçüldü; Türkiye %6 büyürken, Fransa %2 küçüldü. ABD'nin 2011 büyüme öngörüleri aşağı yönlü güncellendikçe, Çin de gevşek para politikasına ara vereceğini açıkladı. İlk etki halka arzların ertelenmesinde gözlendi. Durgunluk endişeleri, enflasyon bekleyişlerinin önünde koştukça koştu. Sadece gevşek para politikalarını sürdürmenin bir yararının olmayacağı artık netlik kazandı. Para politikasıyla maliye politikası kriz önlemlerini uygularken, bir yandan da yolsuzluklarla mücadele edip, doğrudan tüketiciye parasal destek sağlamak; en çok gereksinim duyduğumuz kaybolmuş güveni yeniden tesis edecek, sivrisineklerle uğraşmaktan bir an için sıyrılıp, bataklığı kurutmaya yönelim mümkün olacaktır.