Bıçak kemiğe dayandığı zaman, isteyerek ya da istemeyerek geçmişte yaptıklarımızı ve yapamadıklarımızı sorgulama başlar. Krizler, bıçağı kemiğe dayandıran olgulardır.
Krizin yarattığı geçmişe dönük "geri-bildirim analizleri" yapmanın fırsatı yaratılmışken hangi konuları ele alalım?
Burada, yararlı sonuçlar üreteceğine inandığım beş konunun ele alınmasını önereceğim.
1. Makine-donanım dışalımlarını sorgulayın: Ekonomide gelişmelerin olumlu olduğu dönemlerde dışalımını yaptığınız makine-donanımlarınızı gözden geçirin. Uygulamadan edindiğiniz deneyimle, bu makinelerin ne kadarının gereksiz olduğunun bir listesini dökün. Bir adım daha ileri atarak, dışalımını yaptığınız makine-donanımın ne kadarını yurtiçinden sağlamanızın mümkün olduğunu araştırın. Yurtiçinde sağlanma imkanı olan makine-donanıma ödediğiniz fiyatla, yurtiçinde sağladığınız zaman ödemeniz gereken maliyeti karşılaştırın. Aynı yatırımı yeniden yapacak olsanız, daha önce makine-donanım satın almanızı yönlendiren güdülerinizin, bugünkü birikiminizde nasıl bir yöne doğru yöneldiğini değerlendirin. Burada söylenmeyen, sizin aklınıza gelen başka değişkenleri de karşılaştırın. Bakalım nasıl bir sonuç ortaya çıkacak?
2. Ara malları dışalımlarınızı gözden geçirin: Ülkemizde üretim geliştikçe ara-malı ithalatı da artıyor. Dışarıdan getirdiğiniz ara mallarını yüzde yüz zorunluluk olduğu için mi getirdiniz; yoksa işin içinde biraz kolaycılık var mı? Söz konusu ara mallarını yurtiçinde ürettirme imkanlarını araştırdınız mı? Bu araştırmanızda "aşırı kuşkucu" davrandınız mı?
Bugünkü birikiminiz ve aklınızla yatırımı yeniden yapmış olsaydınız nasıl davranırdınız?
Ara mallarında alternatif imkanları da değerlendirdiniz mi?
Kriz sonrasında şiddetlenecek olan rekabet koşullarında "ara malı kullanma stratejinizi" gözden geçirdiniz mi?
Ara malı kullanımında "rekabet gücü yaratacak" alanlar var mı?
3. Tüketim malları dışalımına bakın: Tüketim malları dışalımını da sıkı bir analizden geçirmek gerekiyor. Dışalımı yapılan tüketim mallarının kalite ve standardı nedir? Söz konusu tüketim mallarının "yerli üretim" imkanları nelerdir?
Yerli üretimin gelişmesi için üreticilerle "işbirliği imkanlarını" araştırıp, gerekli girişimlerde bulunduk mu? Bu konuda, "Öben kazancıma bakarım, gerisi beni ilgilendirmez" diyen ilkel bir algılamanın tuzağında yakalanıp yakalanmadığımızı sorguladığınız oldu mu?
4. Yatırımlarda yer seçimini analiz edin: Rekabetin giderek yoğunlaştığı, kâr marjlarının alabildiğine daraldığı yeni dünya ticaretinde, yatırımların yer seçiminin "ilk yatırım maliyeti" ile "işletme dönemi maliyetleri" arasında bir karşılaştırma yaptınız mı?
Yatırımınızı yaptığınız yerin kısa, orta ve uzun dönemde maliyetler üzerine olası etkilerini analiz edip tartıştınız mı?
Yatırım yeri konusunda bir "strateji" geliştirdiniz mi?
Kriz sonrası şartlarına suyum sürecinde yatırım yerinin fırsatları ve tehlikeleri hakkında belli bir bilgiye, olgunlaştırılmış bir fikre sahip misiniz?
Geniş anlamıyla "lojistik maliyetleri" hakkında orta dönemli bir analiz elinizin altında mı? vb.
5. Müşterilerle birlikte altyapılarınızı tartışın: Klasik satıcı ve müşteri ayırımı geçerliliğini yitiriyor. Satıcı ile müşteri giderek "paydaş" haline geliyor. Bir üretim tesisinin yapısal ve ekonomik özellikleri ile "müşterinin altyapısı" uyumlu ise paydaşların kârı artıyor. Bu krizi fırsat bilerek, müşterinizle, zihni planda "iş algılama altyapısını", fiziki olarak da "lojistik altyapısını" gözden geçirdiniz mi?
Her işyeri kendi özelliklerini dikkate alarak bu soruları çeşitlendirmeli.
Kriz normal koşullarda üzerinde fazla durmadığımız sorunları irdeleme için bir fırsat olmalı. İş ortamı tartışmaya, birlikte çözüm üretmeye uygunken hemen harekete geçmeliyiz.