Kriz özel sektöre dış borç yönünden pek uğramadı

Küresel kriz sürecindeki en büyük korkularımızdan biri özel sektörün dış borçlarını çevirmekte zorluk yaşamasıydı. 2008 sonunda özel sektöre ait 140 milyar doları aşan uzun vadeli bir kredi borcu söz konusuydu. Elbette bu borcun tümü 2009 yılında ödenmeyecekti, ama yine de miktar büyüktü. Neyse ki 2009 yılı sorunsuz atlatıldı, özel sektör net 12 milyar dolarlık da ödeme yaptı ve herhangi bir kriz söz konusu olmadı. Bu durum bakarak "kriz özel sektöre dış borç yönünden pek uğramadı" diye bir nitelemede bulunmak yanlış olmasa gerek.

Özel sektörün, küresel krizin zirve yaptığı bir yılı dış borcu açısından sorunsuz denilebilecek bir şekilde atlatabilmesinin altında ne yatıyor?

Birincisi; dış kredi alabilen, dış kredi kullanabilen işletmeler zaten görece büyük işletmelerdi ve küresel krizden küçük işletmeler, özellikle de KOBİ'ler gibi etkilenmeleri söz konusu değildi. Aslında kişiler için geçerli olan ifadeyi kullanırsak, onların tuzu kuruydu.

İkincisi; dış kredi dediğimiz paranın tümü gerçekten yabancı kuruluşlardan, bankalardan mı temin edilmişti ki… Bu para aslında kimin parasıydı… Kimi özel sektör kuruluşları kendi paralarını krediye dönüştürmüşlerdi, bu da sır değildi zaten ve böylece para bir cepten diğer cebe aktarılır durumdaydı, nitekim bu yapıldı.

Dolayısıyla küresel kriz Türk özel sektörüne uzun vadeli kredi borcu yönüyle pek etki etmedi desek yeridir. 2008 yılı sonunda 140 milyar dolarla rekor düzeye çıkan borç bakiyesi, düzenli denilebilecek şekilde azaldı ve geçen yılın sonunda 128 milyar dolara indi.

Özel sektörün geçen yıl 12 milyar dolar azalarak 128 milyar dolara inen uzun vadeli dış borcu, 2007 öncesindeki düzeye göre halen çok yüksek. Borç, 2002 sonunda yalnızca 29 milyar dolardı. 2003 yılı 30, 2004 yılı 37 milyar dolarla geçildi, 2005'te 50 milyar dolar sınırı aşıldı, 2006'daki borç 82, 2007'deki borç 121 milyar dolar oldu. 2008'de ise 140 milyar dolarla rekor kırıldı.

Özel sektörün geçen yıl sonunda 128 milyar dolar olan uzun vadeli dış kredi borcunun 35.6 milyar doları finansal kuruluşlara ait. Bu tutarın da 27.9 milyarı bankalara, 7.7 milyarı bankacılık dışı finansal kuruluşlara ait bulunuyor. Finansal olmayan kuruluşların borcu ise 92.6 milyar dolar. Geçen yıl finansal kuruluşların borcu 5.5, finansal olmayanların borcu ise 6.4 milyar dolar azaldı.

Bu yıl 34 milyar ödenecek

Özel sektör kuruluşları, bu yıl 34 milyar dolarlık ödeme gerçekleştirecek. Bu ödemenin 4.3'er milyarı bankalar ve bankalar dışında kalan finansal kuruluşlar, 25.4 milyarı ise finansal olmayan kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek.

Bu yıl en yüksek ödeme 3.4 milyar dolarla haziranda yapılacak. Ocakta 3.2 milyar dolar olan ödeme diğer aylarda şöyle öngörülüyor:

"Şubat 2.4, mart 3.3, nisan 2.4, mayıs 3.3, haziran 3.4, temmuz 2.5, ağustos 2.2, eylül 3.3, ekim 1.9, kasım ve aralık 3'er milyar dolar."

Geçen yıl olduğu gibi, bu yıl da özel sektörün dış borç çevirmede bir sorun yaşayacağını kimse beklemiyor. Hele hele 2009 atlatıldıktan sonra bu yılın çok daha rahat geçeceği beklentisi hakim.