Bankalar son 2 aydır kredide frene basarken, büyük bölümünü ticari kesimin kullandığı döviz kredilerine binen kur farkı yükü, stoku rekor düzeye taşıdı. 18 Mayıs-14 Temmuz arasında sadece yüzde 0,6 artan döviz kredilerinin TL karşılığı ise yüzde 32,5 oranında 832,6 milyar lira büyüdü, bunun da 816,6 milyarı, dolar kurundaki 6,26 liralık artış nedeniyle “kur farkı” olarak geldi.
Bankaların, seçimlerden bu yana kredilerde frene basması nedeniyle hem tüketiciler hem de sanayiciler başta ticari kesim finansmana erişim güçlüğü yaşarken, bankacılık sektörünün kredi hacminde kâğıt üzerinde rekor artış yaşanıyor. Döviz kredisi borcu olan mudilerin geri ödeme yükü kurdaki rekor artış paralelinde giderek ağırlaşırken, bankaların da tahsilat riski artıyor.
Birinci tur seçimlerden bu yana geçen sekiz haftalık dönemde banka kredileri akım olarak adeta durma noktasına geldi. Buna karşılık mevcut stokun yaklaşık üçte birini oluşturan ve tamamına yakını ticari kesime açılmış döviz kredilerinde oluşan yüklü kur farkı nedeniyle toplam kredi hacmi TL cinsinden rekor düzeyde büyüdü.
18 Mayıs-14 Temmuz arasında dolar kurunda yaşanan 6,26 liralık artışla oluşan 800 milyar liranın üzerindeki kur farkı ile birlikte toplam kredi hacmi bu dönemde 1 trilyon liradan fazla büyüyerek ilk kez 10 trilyon lirayı aştı.
Rekor kur farkı yükü
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre yabancı para kredilerin 18 Mayıs’ta 129 milyar 644,2 milyon dolar olan toplam hacmi, izleyen sekiz haftada sadece yüzde 0,6 oranında net 810,9 milyon dolar artarak 14 Temmuz itibarıyla 130 milyar 455,1 milyon dolar oldu.
Bu dönemde dolar kurunda yaşanan yüksek oranlı artışa bağlı olarak yabancı para kredilerin TL cinsinden tutarı ise yüzde 32,5 oranında 832 milyar 585,7 milyon lira artarak 3 trilyon 393 milyar 878,9 milyon liraya çıktı. Bu artışın da 816 milyar 569,2 milyon liralık bölümü tamamen kurdaki değişimden kaynaklandı.
Başka deyişle kurlardaki hızlı artış, dövizle kredi kullanan mudilere anılan dönemde bu tutarda bir kur farkı yükü getirdi. 14 Temmuz itibarıyla döviz cinsi kredi stokunun 3 trilyon 391 milyar 699,1 milyon lira (130 milyar 371,3 milyon dolar) ile tamamına yakınını reel sektöre açılmış ticari ve diğer krediler oluşturuyor. Bu dönemde oluşan kur farkı yükünün 816 milyar 45,2 milyon liralık bölümünü de bu kesim üstlendi.
Aynı tarih itibarıyla döviz cinsi tüketici kredileri ve kredi kartı bakiyesi ise 2 milyar 179,8 milyon lira (83,8 milyon dolar) oldu. Anılan dönemde yabancı para cinsi tüketici kredileri 1,7 milyon dolar azalarak 5,4 milyon dolara gerilediği halde, bunun TL karşılığı 139,8 milyon lira ile yaklaşık aynı kaldı.
Dövizli kredi kartı borçları ise 9,8 milyon dolar artarak 78,4 milyon dolara ulaştı, bunun TL karşılığı da 684,4 milyon lira büyüyerek 2 milyar lirayı aştı. Tüketicilerin toplam döviz cinsi tüketici kredisi ve kart borçlarının TL karşılığı bu dönemde 524 milyon lirası kur farkından olmak üzere toplam 684,3 milyon lira büyüyerek 2 milyar 179,8 milyon liraya yükseldi.
TL kredide reel gerileme
Kredi stokunun büyük bölümünü oluşturan TL kredilerin hacmi ise aynı dönemde net 240 milyar 426,4 milyon liralık bir artışla 6 trilyon 743 milyar 191,4 milyon dolar oldu. TL kredilerde yaklaşık iki aylık dönemdeki oransal artış yüzde 3,7 ile enflasyonun altında gerçekleşti. Başka deyişle TL kredi hacmi reel olarak daraldı.
14 Temmuz itibarıyla TL kredi stokunun 4 trilyon 533 milyar 221,4 milyon liralık bölümünü ticari ve diğer krediler, 2 trilyon 209 milyar 970 milyon liralık kısmını ise kredi kartları da dahil tüketicilere kullandırılmış kredilerin bakiyesi oluşturdu.
Bu dönemde 137 milyar 742,2 milyarı kredi kartlarından olmak üzere bireysel borç bakiyesindeki 183 milyar 446,9 milyon liralık artışa karşılık reel kesime açılan kredilerdeki artış 56 milyar 979,6 milyon lirada kaldı. Anılan dönemde bu kesimin kredi bakiyesi sadece yüzde 1,3 artarken, bireysel kredi kartı borçları yüzde 20,3’le en büyük artışı gösterdi, tüketici kredilerindeki artış da yüzde 3,4 oldu.
Toplam TL kredilerde anılan dönemdeki artışın yarıdan fazlasının bireysel kredi kartlarından kaynaklandığı dikkati çekti. Bireysel kartlar dışında her iki kesime açılan TL kredilerdeki artışlar ise belirgin biçimde hız kesti.
Toplam stok 10 trilyonu aştı
Bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi, 18 Mayıs-14 Temmuz arasında kurlarda yaşanan artışların yabancı para kredilere yüklediği 816,6 milyar liralık kur farkı ile birlikte toplamda 1 trilyon 73 milyar genişleyerek 10 trilyon 137 milyar lira düzeyine ulaştı. Böylece kredi stoku, ilk kez 14 Temmuz itibarıyla 10 trilyon lira sınırını aşmış oldu.
Anılan dönemde kur düzeyi değişmeseydi stok 9 trilyon 880 milyar lira civarında olacaktı. Toplam kredi stokunun 1 trilyon 403,4 milyarı tüketici kredisi, 808,7 milyarı da kredi kartı olmak üzere toplam 2 trilyon 212,1 milyar lirasını bireysel borçlar, 7 trilyon 924,9 milyar lirasını ise ticari ve diğer kesimin kredi borçları oluşturuyor.