Kredi artışı yüzde 25'i zaten aşacaktı, şimdi ”kriz var, oranı gevş

Geçen yılın son çeyreğinden bu yılın temmuz ayına kadar olan dönemde "ekonominin aşırı ısınmasını nasıl önleriz" diye kafa patlatıldı. Merkez Bankası, "bankalar fazla kredi açamasın" diye zorunlu karşılıkları aşama aşama artırdı. Bu artışlarla bankaların elinde krediye dönüştürebilecekleri daha az kaynak kalması sağlanmak istendi. Yetmedi; BDDK devreye girdi. BDDK, tüketici kredileriyle ilgili yükümlülüklerde artışa gitti. Amaç, kredilerin 2011 yılındaki artışını yüzde 25'te tutmaktı.

Temmuz ayının ikinci yarısında tüm dünyada rüzgar sert ve kriz lehine esmeye başlayınca, Merkez Bankası, o tarihe kadar uyguladığı politikalarda köklü değişikliklere gitti. Bu dönemde, kredi artışını yüzde 25'te tutma konusunda daha esnek olunabileceğine dönük açıklamalar gelmeye başladı.

Tüm dünyada durgunluk kaygısı hakim oluyordu, Türkiye de bundan olumsuz anlamda nasibini alabilirdi, o yüzden kredi artışını böylesine sert bir şekilde frenlemeye çalışmaktan vazgeçilmesi gündeme gelebilir; kredi artışının daha yüksek düzeyde oluşmasına göz yumulabilirdi…

Dile getirilen özet olarak böyleydi. Ama acaba, kredi artışını zaten yüzde 25'te tutma şansımız kalmış mıydı ki… Yüzde 25'in üstüne razı olmak bir tercih miydi, yoksa zorunluluk muydu…

Yedi aylık artış yüzde 22

Merkez Bankası verilerine göre mevduat bankalarının kredileri yılın ilk yedi ayında tam yüzde 22.3 oranında arttı. Geçen yılın sonunda 423 milyar lira düzeyinde bulunan toplam kredi hacmi, temmuz sonunda 518 milyara çıktı. Yani kredi hacmi, yedi ayda 94 milyar lira artış gösterdi.

2011 yılı için yüzde 25 olarak konulan hedefe bağlı kalınabilmesi için yılsonundaki kredi hacminin 529 milyarda tutulması zorunlu. Yani, geçen yılsonundan bu yılın temmuz ayı sonuna kadar olan yedi ayda 94 milyar lira artan kredi hacminin, yılın son beş ayında yalnızca 12 milyar lira artması gerekiyor…

Yedi ayda yüzde 22.3 oranında 94 milyar artıştan sonra, beş ayda yüzde 2.2 oranında 12 milyar artışta nasıl kalınacak dersiniz…

Toplam kredi hacminde durum böyle. TL cinsi kredilerde son beş aya biraz daha fazla pay kalmış görünüyor. TL cinsi krediler ilk yedi ayda yüzde 18.5 arttı, son beş ay için yüzde 5.4'lük bir artış marjı var.

Ancak, yabancı para cinsinden kredilerde ilk yedi ayda yüzde 37.6 düzeyinde bir artış ortaya çıktı. Her ne kadar yüzde 25 artış için bir ayrım yapılmamış ve toplam kredi hacmi üzerinden böylesine bir sınır öngörülmüştü; ama yine de yabancı para cinsi krediler sınırı fazlasıyla zorlamış hatta aşmış oldu.

Özel banka kredileri yüzde 23 arttı

Yurtiçi krediler ilk yedi ayda yüzde 22.3 artarken, oranı yukarı çeken özel mevduat bankaları. Özel bankaların yurtiçi kredileri ilk yedi ayda yüzde 22.8 arttı. Kredi artışı, kamu bankalarında yüzde 18.8 olurken, yabancı bankaların kredileri ise yalnızca yüzde 7.5 artış gösterdi.

Yabancı para kredilerde özel bankalar yine ilk sırada yer aldı. Özel bankaların yabancı para kredileri ilk yedi ayda yüzde 40.9, kamu bankalarının kredileri yüzde 36.7, yabancı bankaların kredileri ise yüzde 21.4 arttı.

Tüketici kredileri de sınıra dayandı

Yılın ilk yedi ayında TL ve yabancı para cinsinden kullandırılan tüketici kredilerinde de toplam krediler düzeyinde, yüzde 22.2'lik bir artış oldu. Eğer tüketici kredilerindeki artışı da yılın tümünde yüzde 25'te tutmak gerekseydi ve bu orana sıkı sıkıya bağlı kalınması söz konusu olsaydı, son beş aydaki artışın yüzde 2.3'ü geçmemesi gerekecekti.

Bir başka ifadeyle ilk yedi ayda 27.8 milyar lira artan tüketici kredilerinin, kalan beş ayda yalnızca 3.5 milyar lira artması gibi bir durum ortaya çıkacaktı.

En çok artış diğer kredilerde

Merkez Bankası verilerine göre, ilk yedi ayda konut kredileri yüzde 17.5, taşıt kredileri yüzde 17.2 arttı. Diğer tüketici kredilerindeki artış ise yüzde 27'yi buldu.

Tüketici kredisi artışında kamu bankalarının ilk sırayı aldığı dikkati çekti. Kamu bankalarının açtığı tüketici kredileri ilk yedi ayda yüzde 28 oranında artış gösterdi. Yani, bir anlamda kamu bankaları tüketici kredileri bazında yıllık haklarını tümüyle kullanmış, hatta bu hakkın ötesine geçmiş oldular.

İlk yedi ayda özel bankaların tüketici kredileri yüzde 24.3, yabancı bankaların tüketici kredileri ise yüzde 6.2 oranda arttı.

Kriz imdada yetişti!

Tablo öyle açık ki, yılın tümü için öngörülen artışın hemen hemen tümü yedi ayda gerçekleşmiş durumda. Şimdi ne kadar frene basılsa da, yıllık artışı yüzde 25'te tutmak mümkün değil. Ancak şu olabilir; ekonomi son beş ayda öylesine daralır, öylesine bir durgunluk yaşanır ki, yeni kredi hiç açılmaz olur ve yıl yüzde 25 artış dolayında kapanır. Ancak ekonominin böylesine sert bir şekilde yavaşlaması, hatta yavaşlamanın ötesinde durması istenemeyeceğine göre… Tercih edilen, artış hızının düşerek sürmesi… Zaten mevcut konjonktür de böyle bir tabloya işaret ediyor.

ABD ve AB'yi saran ve giderek genişlemesinden endişe edilen kriz bizim için bir anlamda kredi artışını gevşetme anlamında bir çıkış kapısı olmuşa benziyor. "Biz kredi artışını yüzde 25'te tutmaya kararlıydık, bunu gerçekleştirecektik; ama tüm dünyayı yeni bir kriz dalgası saracak gibi görünüyor, o yüzden yüzde 25'i gevşetiyoruz" denilecek denilmesine de, şu sıralar bunun yeri yapılıyor; "Yüzde 25'i gevşetebiliriz" demekle yetiniliyor. Oysa rakamlar çok açık, zaten yılın tümünde yüzde 25'te kalabilme şansımız hiç yok ki…