Uzun süre anormal koşullar altında yaşadıktan sonra insan bu koşulların normal olduğu yanılgısına düşebilir. Şu anda piyasalarda yaşadığımızın da tam olarak bu olduğunu düşünüyorum. FED’in faizleri sıfıra çekmesinden bu yana yaklaşık dört yıl geçti. Çeşitli isimler altında (TARP,TALF,QE,Operation Twist vs vs) parasal genişleme ve operasyonlar uygulamasının ardından da benzer bir süre geçtiğini biliyoruz. Anlaşılan dört yıl yeterince uzun bir süre olacak ki kimse 2007 öncesinde QE adı altında herhangi bir FED stratejisi olmadığını hatırlamıyor ve piyasaların QE olmadan ayakta kalabileceğine inanmıyor. Oysa gerek FED’in kendi çalışmaları gerekse finansal sistemin çalışma sistemi nedeni ile QE’nin doğrudan borsalar veya ekonomi üzerine bir etkisi yok. Elbette farklı kanallar üzerinden fiyatlara ve ekonomik aktiviteye belli ölçülerde etki ediyor ancak abartıldığı kadar büyük olduğunu sanmıyorum. ABD 10 yıllık getirileri henüz 1.84% seviyesinde bulunurken Bernanke yaptığı konuşmada ekonomik toparlanma ile beraber 10 yıllık getirilerin de artacağı uyarısında bulunmuştu. 10 yıllıkların bir kur veya hisse misali çok kolay bir şekilde realiteden kopartılabileceğini sanmıyorum. Sonuç olarak kısa vadeli faizler, enflasyon beklentileri, büyüme oranı vs gibi rakamlar elimizdeyken 10 yıllıkların da hangi seviyelerde olması gerektiği konusunda ufak farklarla da olsa bir konsensüs oluşabilmeli. Yanlış anlaşılmak istemem, bundan böyle uzun yıllar yükselen faizlerle beraber yaşamamız gerekecek. Bunu 2012’nin sonundan bu yana yazıyorum. Ancak her şeyi QE’ye bağlı görmekte doğru bir strateji değil. Son zamanlarda gelişmekte olan piyasalarda sert satışlar gözlemliyoruz ve bu QE’nin bitme ihtimaline bağlanıyor. Elbette doğru bir tespit ancak son dört yıl içinde bu ülkeler ödevlerini yapmalarına rağmen mi satış geliyor? Brezilya alt yapısını kuvvetlendirdi ve ekonomisini çeşitlendirdi mi? Hindistan cari açığına yönelik yapısal önlemler aldı mı? Çin yatırımla büyüme stratejisini düzeltti mi? Hayır. Tam aksine geride kalan dört yıl boyunca yatırımcılar sadece yüksek getirileri izledi, neden yükseldiği ile, haklı olarak, ilgilenmedi. Devletler ise seçmenler için zor gelecek ancak gelecekte dönüşü olacak kararları almak yerine rahat koşulların tadını çıkartmayı tercih etti. Şayet aksi yaşanmış olsa bugün QE’nin bitiyor olması global olarak korkuya neden olmazdı. Ben QE’nin bitmesinden daha ziyade FED’in faizlerle ilgili kararını kritik görüyorum. 2015 ve daha önemlisi 2016 büyüme, enflasyon ve işsizlik beklentilerine bağlı olarak piyasanın önüne bir harita koyacaktır. Asıl büyük tepkiyi, menfi veya müspet, o harita netleştiğinde göreceğiz.