Bilindiği üzere, konsinye satış uygulamasında, malı gönderen tüccar veya işletmeye "konsinyatör" (consignor), malı satmak koşuluyla teslim alan tüccar veya işletmeye de "konsinyi" (consignee) denilmektedir. Konsinye satışlarda malların konsinye olarak yurt içine veya yurt dışına gönderilmesi mümkün bulunmaktadır.
Konsinye ihracat, 06.06.2006 tarih ve 26190 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan İhracat Yönetmeliği'nin 4/h maddesinde, kesin satışı daha sonra yapılmak üzere yurtdışındaki alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurtdışındaki şube ve temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat olarak tanımlanmıştır. Bu çerçevede, konsinye ihracatta malın ilk gönderilmesi anında mülkiyet ihracatçı firmada kalmakta ancak kesin satış yapıldıktan sonra mülkiyet alıcıya geçmektedir.
Söz konusu yönetmeliğin 9'uncu maddesinde belirlendiği üzere;
1) Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'ne yapılır.
2) Madde ve / veya ülke politikası açısından Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili konsinye ihraç talepleri müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'nce sonuçlandırılır.
3) İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'nce konsinye ihracat olarak onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde gümrük idarelerine sunulması gerekir.
4) İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'ne bildirir.
5) Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere istinaden müracaat edilmesi halinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'nce iki yıl daha uzatılabilir.
(6) Konsinye olarak gönderilen malın, konsinye ihraç izin süresi içinde satılamaması halinde, malın gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekir.
Konsinye suretiyle yapılan ihracatın bedelinin getirilmesi Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu hükümlerine tabidir. 8 Şubat 2008 tarihli ve 26781 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile 32 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar'ın 8'inci maddesi "İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir." şeklinde değiştirilmiştir. Dolayısıyla, normal ihracat bedelinde olduğu gibi, konsinye ihracatın bedelinin de yurda getirilmesi şartı bulunmamaktadır. Anılan bedeller yurda getirilebileceği gibi, yurt dışında da tasarruf edilebilir (mal ya da hizmet alımlarında yapılacak ödemelerde veya borç ödemede kullanılabilir, yatırım olarak değerlendirilebilir vb.).
Konsinye ihracatta vergi uygulaması ve katma değer vergisi
KDV Kanunu'nun 10/d maddesine belirtildiği ve 1 Nolu KDV Tebliği'nde de açıklandığı üzere, komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda vergiyi doğuran olay, malların satıcı tarafından komisyoncuya veya konsinyasyon suretiyle mal satanlara (konsinyi) verildiği anda değil, malların komisyoncu veya konsinyasyon suretiyle mal satanlar (konsinyi) tarafından alıcıya teslimi anında meydana gelecektir. Yukarıda da açıklandığı üzere, konsinye satışlarda, gerçek satış, malın gönderilmesi sırasında değil, aracı (konsinyi) tarafından nihai tüketicilere veya üçüncü kişilere satılması sırasında gerçekleşmektedir. Malın konsinyi konumundaki aracıya teslimi satıştan çok bir emanet işlemi niteliğindedir. Bu nedenle, malın mülkiyeti konsinyi tarafından satılıncaya kadar konsinyatör üzerinde kalmaktadır. Bunun doğal sonucu olarak, anılan mallar, kesin satışı yapılana kadar, konsiyatörün stokları arasında yer alacaktır.
Öte yandan; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 229'ncu maddesinde "Fatura satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır." şeklinde tanımlanmıştır. Konsinye satışlarda ise malın konsinyasyon suretiyle mal satanlara (konsinyi) verildiği anda, henüz kesin satış olmadığı için, fatura da düzenlenmeyecektir. Anılan işlemlerde malın faturası, konsinyi tarafından üçüncü şahıslara satıldığında düzenlenecektir. Vergi Usul Kanunu'nun 231/5'inci maddesinde de; "Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı, tarihten itibaren azami 7 gün içinde düzenlenir. Bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır." hükmüne yer verildiğinden, konsinye malın konsinyi tarafından üçüncü şahıslara satışını izleyen 7 gün içinde konsiyatör tarafından konsinyiye fatura düzenlenmesine özen gösterilmelidir. Keza, konsinye olarak yapılan ihracatlarda kesin satışı takiben, yukarıda belirtilen ihracat işlemleri de süresinde tamamlanmalıdır.
Öte yandan, KDV Kanunu'nun 11/1-a maddesi ile, ihracat teslimleri KDV'den istisna edilmiştir. Konsinye ihracat işlemlerinde KDV ihracat istisnası, malların Türkiye'deki ihracatçı (konsinyatör) tarafından konsinye olarak yurt dışı edildiği (malın gümrük hattını geçtiği) tarihte değil, yurt dışındaki alıcı (konsinyi) tarafından kesin satışının yapıldığı tarihin ait olduğu dönemde beyan edilecek ve uygulanacaktır. Dolayısıyla, anılan ihracatla ilgili yüklenildiği halde indirimle giderilemeyen katma değer vergilerinin iade talebi de ancak bu dönemde yapılabilecektir. Maliye Bakanlığı'nca verilen özelgelerde de malın konsinye olarak yurt dışı edildiği sırada kesin alıcısı, satılıp satılamayacağı ve bedeli olmadığı için ihracat istisnasının alıcının belirlendiği ayda uygulanacağı yönünde görüş bildirilmiştir. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın KDV-2009/125 sayılı uygulama tamiminde de konsinye ihracatın ihracat ve gümrük mevzuatına uygun şekilde yapılması ve 84 seri nolu KDV Genel Tebliği'nde sayılan belgelerin de ibrazı halinde ihracat istisnasından faydalanılması ve yüklenilen ve indirim yoluyla giderilemeyen vergilerin iadesinin mümkün olduğu açıklanmıştır.
Konsinye ihracatta muhasebe kayıtları
Konsinye suretiyle yapılan ihracatın muhasebe kaydı ise aşağıda yer verilen örnekte gösterildiği gibi yapılabilecektir.
Konsinye Olarak Mal Gönderilmesi;
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
153 / 157 Konsinye İhraç Edilen Mallar XX
153-Ticari mallar XX
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
900 Borçlu nazım hesaplar XX
900-01 Konsinye ihracat alıcıları
910 Alacaklı Nazım hesaplar XX
910-01 Konsinye mallar
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
Mal Satıldığında;
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
120 Alıcılar XX
601 Yurtdışı satışlar XX
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
910 Alacaklı N/H XX
910.01 Konsinye mallar
900 Borçlu N/H XX
900.20 Konsinye ihracat alıcıları
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------
620 Satılan Mamul Maliyeti /621 Satılan Ticari Mal Maliyeti XX
153 / 157 Konsinye İhraç Edilen Mallar XX
-------------------------------------------------------- / ---------------------------------------------