İllere ve bölgelere göre farklı teşvik tedbirleri uygulanması eskiden beri ciddi sorunlar yaratıyor.
Çünkü komşu illerden az teşvik alanın gerilememesine, kaybetmemesine imkan yoktur. Mutlaka yatırım teşvik alana kayıyor. Sadece yatırımın kayması ile iş bitmiyor, teşvik alan ilin maliyetleri daha düşük olacağından iki komşu il arasında haksız rekabet ortamı oluşuyor.
Az teşvik alan ildeki üretici kaybediyor.
Son teşvik kararnamesi ile bu sorun daha ciddi hale geldi. Çünkü Türkiye bütünü ile 4 teşvik bölgesine ayrılınca, farklı teşviklerden yararlanacak komşu iller sayısı arttı. Teşvik farklılığını belirleyen sınır boyu uzadı.
Teşvik tedbirleri açıklanır açıklanmaz çok sayıda ildeki sanayiciler sorunun önemini anlatmaya çalıştı. Henüz sorunun ciddiyeti anlaşılamadı. Ama önümüzdeki günlerde tartışma sürecek.
Bölgesel sınırlar belirlendikten sonra Vatan'dan Kerim Ülker değişik illerdeki ticaret ve sanayi odaları yetkililerinin görüşlerini topladı.
Bakınız Kerim Ülker'in derlediği görüşler nasıl?
-Kırklareli Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ertuğrul Ziya Çetintaş, "Kırklareli'ni İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli gibi yatırımların yoğunlaştığı bölgelerle aynı kefeye koymak doğru değil. Hatta bizden daha gelişmiş, Konya, Manisa, Gaziantep gibi 3'üncü kategoriye giren kentler ise yatırımcı için bizden daha cazip bir hale gelmiş durumda, İstanbul'un gelişmişlik endeksi 4.80 puan. Bizim ise 0.86. Aynı kefede olmamızın bir faydası olmayacak. Şu anda kentimizin tek OSB'si 500-600 kişiye istihdam sağlıyor ve krizle işten çıkarmalar da yaşanıyor. OSB'nin şu anda 105 parselinin 27'si yani yüzde 30'u tahsis edilmiş durumda. Buraya yeni yatırım yapmak isteyen, görüştüğümüz birçok firma bizi neden tercih etsin. Başbakanımız bu haritanın yeniden gözden geçirilebileceğini söyledi. Umarım değişir" diyor.
-Kırşehir Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Müfit Göçen: "Yatırımcı aynı bölgede Samsun, Hatay, Zonguldak gibi limana kıyısı olan, Gaziantep, Konya, Kayseri gibi altyapısını tamamlamış iller varken neden bizi tercih etsin. Trabzon, 4'üncü bölgede yer alırken bizim 3'üncü bölgede olmamız tabii ki bizi olumsuz etkileyecektir. Bu bırakın yeni yatırımı, elimizdeki yatırımı bile kaçırmamıza neden olabilir. Bizim yerimiz 3'üncü bölge değil, Malatya'nın da olduğu 4'üncü bölge" diyor.
-Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Galip Ensarioğlu da uygulamadaki eksikliklere dikkat çekerek, "Bizim Doğu ve Güneydoğu Anadolu illeri 4. bölgede yer alıyor. Buna Trabzon da dahil edilmiş. Bu yanlış bir uygulamadır. Trabzon gibi limana sahip bir il ile Şırnak, Bitlis ve Hakkari'nin aynı grupta yer alması yanlıştır" diyor.
-Ağrı Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Erat: "5084 sayılı yasada Düzce ile Ağrı aynı kefede bulunuyordu. Bu nedenle yatırım alamadık. Bu yasada da Trabzon, Malatya, Ordu, Kastamonu gibi kentlerle aynı sınıftayız. Türkiye'de kişi başı gelir 10 bin dolar seviyesindeyken Ağrı'da bu sadece 540 dolar. Muş ile birlikte sıralamada en son kentiz. Bu rakam birçok Afrika ülkesinin bile altında. Trabzon'a baksınlar, Sinop'a baksınlar. Biz bunların olumlu bir adım olduğunu düşünüyoruz ama düşünün bir yatırımcı neden buraya yatırım yapsın. Altyapı yok. Elektriğin, suyun ulaşmadığı yerler var. 8 ay kış burada. Plan gerçekten iyi niyetle açıklanmışsa o zaman Türkiye 4'e değil, 5'e bölünmeli. Gelişmişliğin, gelirin en düşük olduğu bizle birlikte Muş, Bingöl, Tunceli, Ardahan, Şırnak, Hakkari, Siirt gibi 8-9 kent için yeni bir kategori, 5'inci bir grup yaratılmalı" diyor.
- Denizli Sanayi Odası (DSO) Başkanı Müjdat Keçeci, 5084 sayılı yasa dolayısıyla çevre illere karşı haksız rekabetten yakınırken, yeni teşvik paketinde benzer özelliklere sahip illerin farklı bölgelerde olmasının iç piyasada yine haksızlık yaratacağını savunuyor. Keçeci diyor ki, "Pakette 4 bölge var, Denizli ikinci bölgede yer alıyor. İkinci bölgedekilere verilen teşvikler oldukça kısıtlı. Denizli'ye benzeyen Kayseri ve Gaziantep'in üçüncü bölgede olması bizim için iç piyasada haksız rekabet doğuracak."
- Antalya Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Başkanı Çetin Osman Budak, "Batı Akdeniz Bölgesi'nin ikinci bölgeye alınmış olmasının, Burdur ve Isparta illeri açısından olumsuz olduğunu söylüyor. Bu illerin mevcut sistemdeki mağduriyetlerinin devam ettiğini belirten Budak, "Antalya'da teknoloji yoğun sektörlerin desteklenmesi olumludur, ancak bu Burdur ve Isparta için yeterli değildir" diyor.
Denilebilir ki, farklı teşvik tedbirleri uygulanırken kimseyi memnun etmek mümkün olamaz. Doğrudur ama, burada sorun bazı illere imkan tanırken komşu illerin mevcut durumlarının kötüleşmesine yol açılmaması için gereken tedbirlerin alınması. Komşu il zenginleşirken, daha önce iyi durumda olan il fakirleşmeye başlar ise, teşvik uygulaması hedefine ulaşamaz.