Bankalar imkanlarının bol olduğu dönemde KOBİ kredilerine önem verdiler. KOBİ kredilerinin toplam krediler içindeki payı hızla büyüdü.
KOBİ'ler yatırıma ve büyümeye teşvik edildi.
Bunun sonucu olarak da KOBİ'ler in kredi riskleri hem kendileri için hem banka sistemi için arttı.
Kriz rüzgarında kaynak konusunda sıkışan bankalar, talep daralmasıyla reel sektörde ortaya çıkacak risklerden de korkar KOBİ'lere daha önce gösterdikleri kolaylıkları durdurdular.
KOBİ'ler bir yanda senet/vadeli çek sisteminin işlememesinin yarattığı sıkıntı, öte yanda talep daralması nedeniyle yavaşlayan üretim sorunları ile boğuşurken, bankalarla olan ilişkilerdeki gerginlikten yara almaya başladılar.
Hükümet de KOBİ'lerin kredi sorunlarına ilgi gösteriyor
Kriz rüzgarında hükümetin bankalardan talebi KOBİ'leri sıkıştırmaması. Ek kredi imkanı tanıması
Başbakan, diğer bankaların KOBİ'lere gereken desteği vermediğini, KOBİ'lere kamu bankalarının destek vereceğini söylüyor.
Türkiye'de KOBİ'ler (Küçük ve orta boy işletmeler) sayı olarak fazla. Toplam işletmelerin yüzde 98'inin KOBİ statüsünde (Mikro-küçük veya orta büyüklükte) işletme olduğu söyleniyor.
Buna karşılık KOBİ'lerin özel sektör imalat sanayinin toplam üretimindeki payları yüzde 37, ihracattaki payları yüzde 8 dolayında.
BDDK'nın en son yayınladığı rakamlara göre 361 milyar YTL olan toplam banka kredilerinin yüzde 26'sı KOBİ'lere kullandırılmış. KOBİ kredileri toplamı 95.1 milyar YTL.
Bu toplam kredinin yüzde 61'ini özel bankalar vermiş. Yüzde 19'unu kamu bankaları, yüzde 19'unu yabancı bankalar kullandırmış.
Burada bir çelişki var. Başbakan, KOBİ kredilerinin yüzde 80.4'ünü özel bankalar ile yabancı bankaların dağıttığını dikkate almıyor. Kamu bankalarının (Halk, Ziraat ve Vakıf) görevlendirileceğinden söz ediyor. Halbuki kuruluş amacı esnafı, çiftçiyi kredilendirmek olan Halk ve Ziraat bankaları kuruluş amaçlarına uygun biçimde kredi dağıtmıyor. Onların eksiğini özel bankalarla yabancı bankalar dolduruyor.
Kamu bankaları topladıkları mevduatın sadece Yüzde 52'sini krediye dönüştürürken, özel bankalar yüzde 92'sini yabancı bankalar yüzde 111'ini krediye dönüştürmüş durumda.
BDDK'nın yayınladığı bilgilere göre 1.5 milyon KOBİ, bankalardan kredi desteği alıyor. Kamu bankalarının kredi verdiği KOBİ sayısı 562 bin iken, özel bankalar 765 bin KOBİ'ye, yabancı bankalar 206 bin KOBİ'ye kredi vermiş.
1.5 milyon KOBİ'nin 1 milyon 100 bini mikro KOBİ, 323 bini küçük, 100 bini orta büyüklükte KOBİ.
Açık anlatımla kamu bankalarının önce kendi imkanlarıyla kredilendirdikleri 562 bin KOBİ'nin derdini çözmeleri daha sonra da, özel bankaların ve yabancı bankaların müşterisi 971 bin KOBİ'nin derdine de çözüm getirmeleri imkansız.
KOBİ'ler kredi konusunda rahatlatılacak ise, bunu gene de yapacak olanlar özel sektör bankaları ile yabancı bankalardır. KOBİ kredilerinin yüzde 80.4'ünü onlar verdiğine göre KOBİ kredilerinin riskini de kamu bankaları değil onlar taşıyor demektir.
Özel bankalara ve yabancı bankalara kızılarak KOBİ'lerin kredi sorunları çözülemez. Özel bankalar ve yabancı bankalarla işbirliği içinde KOBİ'ler rahatlatılabilir.
Kriz öncesi dönemde bankaların KOBİ kredilerine ağırlık vermesinin bir nedeni de KOBİ kredisi alanların borçlarına sadakatleri idi. KOBİ'lerin özelliği borç ödeme konusundaki hassasiyetleridir.
Ancak zor oyunu bozar. Burada iki yönlü desteğe ihtiyaç vardır. Bankaların büyük ölçüde ödememe riski ile karşılaşmaları ile KOBİ'lerin de ödeyememe durumunda üretimi durdurmak zorunda kalmamaları arasında bir denge kurulmalıdır. Bu denge ancak belli risk fonlarının oluşturulması ile kurulabilir.
Böyle bir risk fonunu oluşturacak hükümettir.
Bankaların KOBİ kredileri
Toplam Kamu bankaları Yerli bankalar Yabancı bankalar
KOBİ KREDİLERİ (Milyar YTL) 95.1 18.7 58.2 18.1
- Mikro 32.2 12.8 15.1 4.2
- Küçük 29.5 3.5 19.8 6.2
- Orta 33.7 2.4 23.2 7.6
- Dağılım (%) 100.0 19.6 61.2 19.2
KOBİ MÜŞTERİLERİ (Bin işletme) 1.534 562 765 206
- Mikro 1.100 531 455 123
- Küçük 323 24 232 66
- Orta 100 6 77 16
- Dağılım (%) 100.0 36.6 49.8 13.6
TAKİPTEKİ MÜŞTERİLER (Bin işletme) 124 33 80 12
- Mikro 84 25 53 4
- Küçük 37 7 23 7
- Orta 3 1 3 1
- Dağılım (%) 100.0 26.6 64.5 8.9
Kaynak: BDDK Aylık Bülteni Eylül 2008.