Türkiye son yılların en önemli buğday krizini yaşarken kötü haber Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov’dan geldi; Karadeniz Tahıl Koridoru Antlaşmasını uzatmak için bir neden görmüyoruz.” Antlaşmayı uzatmak için Rusya’nın; “küresel ödeme sistemi SWIFT’e dâhil olmak, Rus gübre şirketlerine uygulanan ticari blokajların kaldırılması, sigorta ve reasürans üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması, Ukrayna kontrolündeki Togliatti - Odesa’ya giden, gübre için gerekli amonyak hattının açılması” gibi istekleri vardı. Açıklamada “isteklerinin yerine getirilmediği için antlaşmanın uzatılmayacağı” ifade ediliyor.
Rusya lideri Vladimir Putin, bu sefer; Ukrayna’nın Nato üyeliğine yeşil ışık yakan, Karadeniz Tahıl Koridoru’nun mimarı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a mesafeli yaklaşarak, süreci zorlayacağının sinyalini veriyor. Dünyanın en öneli tarım lobi şirketi Gro Intelligence; ekmeklik buğday için küresel tedarik riskini ‘orta düzeyde’ açıkladı. BM Genel Sekreteri Guterres’e göre 2024’de gübre kaynaklı verim kayıpları, gıda güvencesini tehdit edebilir.
Taraflar antlaşmanın gereği olan sözleri tutmadı
Putin, Rusya’nın yoksullar için bağışladığı 300 bin ton buğdayın bir kısmının gelişmiş ülkelere satıldığını iddia ediyor. Türkiye’ye göre ise Rusya, Türkiye’deki fabrikalarda işlenip Afrika’ya gönderilecek 1 milyon ton buğdayı bağışlamadı.
Rusya buğday satmamayı göze alabilir mi?
Dünya Ekonomik Görünüm Raporu’na göre Rus ekonomisi gayet dayanıklı. 2022’de artan gübre talebi ve petrol / doğalgazdan önemli bir gelir elde etti. Uluslararası Para Fonu IMF; “Rusya için 2023’te 0,7 büyüme öngörüyoruz” dedi. Rusya son yıllarda tarıma yönelik güçlü bir strateji uyguluyor. Altyapı ve finansman olanaklarıyla Rus tarımı piyasanın önemli aktörü olmaya aday. Rusya tarımı, 10 yılda yüzde 250 büyüdü. Rus ekonomisi güçlendikçe buğday konusunda kararlı adımlar atılıyor, tavizler zorlanıyor. Rusya ustalıkla yönettiği tarım diplomasisiyle dosta düşmana korku salıyor.
Rusya ’sız sevkiyat olur mu?
Rusya’nın antlaşmadan çekilmesiyle lojistik şirketlerin ek savaş riski sigortası primi yükseleceğinden armatörler isteksiz davranıyor. Ukrayna demiryoluyla Avrupa üzerinden ihracat yapsa da geçtiğimiz aylarda Romanya, Macaristan gibi ülkeler kendi çiftçilerinin menfaatleri için ithalat yasağı getirdiler.
Türkiye ‘Dünya Un İhracatı Liderliği’ni kaybedebilir
Rusya son yıllarda ithalatta uyguladığı yüzde 50 vergiyi ülkede yatırım yapan un fabrikalarına uygulamıyor. Teşviklerle beraber Türkiye’nin önde gelen tahıl işleme fabrikalarından Tiryaki, Ulusoy gibi birçok şirket Rusya’ya yatırım yapıyor.
Buğday fiyatları yükseliyor
Açıklamanın hemen ardından, Chicago borsasında buğday fiyatı yüzde 3, mısır yüzde 1 arttı. Avustralya, Arjantin ve Kanada buğdayında düşüş var. Hindistan pirinç ihracatı yasağını genişletiyor. 2023 yılı dünya buğday stoklarının son 8 yılın en düşük seviyesinde olacağı öngörülüyor. Türkiye’de serbest piyasada 6.50’den satılan buğday fiyatı yükseliyor. Tüm bunlar Rusya’nın elini güçlendirirken Türkiye’nin dünya un ihracatındaki liderliğini tehlikeye atıyor. İç piyasadaki fiyat dalgalanmaları, yüksek girdi maliyetleri tahıl işleme fabrikalarının Rusya’ya gitmesine neden oluyor. Düşük fiyattan un ihraç ettiğimiz Afrika pazarını Rusya’ya kaptırırsak orta vadede Türkiye’nin dünya un ihracatı liderliği kaybedilebilir.