Önce, "ekonomi çok ısınıyor, biraz yavaşlayalım" diye uğraştık; sonra bir baktık ki dünya yeni bir krizin eşiğinde… Uyguladığımız politikalarda neredeyse tam bir U dönüşü yaptık.
Son dönemde, çok fazla daralırsak, küçülürsek, diye kaygı duyuyorduk. Acaba ekonomik aktiviteler ne söylüyordu, daralıyor muyduk, küçülüyor muyduk, bunu bilimsel olmayan yollarla anlamak, ölçmek mümkün değildi ki… Ekonominin ne durumda olduğunu, gelecekte nasıl bir şekil alacağını ortaya koyan önce gösterge imalat sanayindeki kapasite kullanım oranıydı.
Merkez Bankası'nın dün açıkladığı ağustos ayına ilişkin kapasite kullanım oranı, denilebilir ki yüreklere su serpti; hatta gelecek için umut verdi. İmalat sanayinde kapasite kullanım oranı ağustos ayında mevsimsel etkilerden arındırılmamış haliyle yüzde 76.1, mevsimsel etkilerden arındırılmış haliyle yüzde 74.3 olarak gerçekleşti. Bu oranların tabii ki tek başına bir anlam ifade etmesi beklenemez. Önemli olan eğilim…
Arındırılmamış oran, temmuzdaki yüzde 75.4'e göre 0.7 puan, geçen yılın ağustosundaki yüzde 73'e göre 3.1 puan arttı.
Mevsimsel etkilerden arındırılmış oran daha önemli bir gösterge kuşkusuz. Bu şekilde belirlenen ve ağustosta yüzde 74.3 olan kapasite kullanım oranı, temmuzdaki yüzde 73.4'lük oranın 0.9 puan üstünde. Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranının, marttaki yüzde 76.2'lik gerçekleşmeden sonra sürekli düştüğü dikkate alınırsa, ağustosta temmuza göre kaydedilen artışın önemi daha iyi anlaşılır. Mevsim etkilerinden arındırılmış oran, geçen yılın ağustos ayındaki yüzde 71.2'ye göre de 3.1 puan artmış durumda.
Sektörlere göre durum
Merkez Bankası verilerine göre, kapasite kullanım oranında sektörel bazda en hızlı artış yatırım mallarında gözlendi. Yatırım malları imalat sanayinde geçen yılın ağustos ayında yüzde 68.9 olan kapasite kullanım oranı 7.1 puanlık bir artışla bu yıl ağustosta yüzde 76'ya çıktı. Zaten toplam imalat sanayinde kaydedilen 3.1 puanlık artış, yatırım malları imalatındaki bu hızlı artıştan kaynaklandı. Yatırım malları imalatı dışındaki sektörlerin hiçbirinde geçen yıla göre sağlanan kapasite kullanımı büyümesi 3 puanı bulmadı.
Durgunluk kaygısı biraz hafifledi
Tüm dünyayı saran bir durgunluk kaygısı ister istemez bizi de etkiliyor. Merkez Bankası da hemen her toplantısından sonra yaptığı açıklamada bu konuya vurgu yapıyor ve gerektiği takdirde durgunluğa karşı eldeki tüm silahların kullanılacağının altını çiziyor.
İşte dün gelen kapasite kullanımına ilişkin ağustos verileri, bu konudaki kaygıların biraz olsun hafiflemesini sağladı. Kaygılar tümüyle yok olmadı tabii ki; ancak biraz hafifledi.
Kapasite kullanımına ilişkin verileri izleyecek başka veriler olacak. Biliniyor ki, kapasite kullanımı sanayi üretiminin öncü göstergesi. Bu kapasite kullanımı, sanayi üretiminde öyle korkulan dramatik düşüşler yaşanmayacağını ortaya koyuyor. Hatta düşüş bir yana, sanayi üretiminin de normal seyrinde sürmesi bekleniyor artık. En azından temmuz ve ağustos ayları için. Sanayi üretiminde henüz en son verinin hazirana ait olduğunu belirtelim.
Kapasite kullanımı ve bunun yansıması olarak ortaya çıkacak sanayi üretimi, GSYH'nin için temel göstergelerden. İmalat sanayi GSYH'de dörtte bir düzeyinde, önemli bir ağırlığa sahip. İlk çeyrekte yüzde 11 büyüyen, ikinci çeyrek için ise (bizim tahminimize göre) yüzde 6.4 dolayında büyümesi beklenen GSYH için üçüncü çeyreğe dönük çok kötümser tahminler yapılmaktaydı. Ağustos ayı kapasite kullanım oranının bir düşüşe işaret etmemesi, hatta artması, üstelik mevsimsel etkilerden arındırılmış oranın aylar sonra artış göstermesi GSYH'ye ilişkin kaygılardan da bir nebze olsun uzaklaşılmasını sağladı…