Bir ay kadar önce ağustos ayı verilerinden yola çıkarak tüketici fiyatları endeksinde yüzde 30'a yakın ağırlığı bulunan, dar gelirlilerin harcamasındaki ağırlığı ise çok daha fazla olan gıda maddeleri grubundaki bir yıllık fiyat hareketini irdelemiştik. Mercimek, yüzde 151'lik fiyat artışıyla ilk sırada bulunuyordu. Bu kez fiyatları, TÜFE'yi oluşturan on iki alt sektör bazında ve her sektörde en çok fiyat artışı görülen ilk beş mal ve hizmetle en az fiyat artışı görülen ya da fiyatları gerileyen ilk beş mal ve hizmet olarak ele almak istedik. TÜFE kapsamında 454 mal ve hizmetin yer aldığını, ancak 2007 ve 2008'in eylül ayları itibariyle 423 mal ve hizmette fiyat oluştuğunu da belirtelim.
Poşete yüzde 231 zam
TÜFE'yi oluşturan grupları sıraladığımızda en yüksek zammın, yüzde 231.41'lik oranla ev eşyaları grubunda yer alan "saklama ve muhafaza malzemeleri"ne geldiğini gördük. Doğrusu ilk bakışta bu tanım, para kasası izlenimi vermiyor da değildi. Ancak TÜİK yetkilileri, saklama ve muhafaza malzemeleri olarak tanımlanan ürünün, buzdolabı poşeti ve benzeri ürünler olduğunu belirttiler.
Ev eşyaları grubunda en çok zam gören ikinci ürün, yüzde 67 ile florasan lamba. Bu grupta yer alan klima fiyatlarının ise son bir yılda yüzde 20 gerilediği dikkati çekiyor.
Gıdada yine mercimek
TÜFE'deki ağırlığı yüzde 28.63 olan gıda ve alkolsüz içecekler grubunda eylül itibariyle son bir yılda fiyatı en çok artan ürün yine mercimek. Ancak mercimeğin, yıllık fiyat artışı ağustostaki yüzde 151'e göre biraz gerilemiş ve eylül itibariyle yüzde 143'e inmiş durumda. Gıda grubunda, mercimekten sonra en çok fiyat artışı görülen ürünler bulgur, pirinç ve ayçiçek yağı. İlk beş içinde yer alan kuru üzüm ise, tüketilmesi çok zorunlu bir gıda olmadığı için bir anlamda ikinci planda kalıyor. Ancak, gıda grubundaki ilk dört, zorunlu tüketim maddeleri ve dar gelirli kesimin enflasyona karşı isyanının ana nedeni de işte burada yatıyor.
Gıda grubunda eylül itibariyle 107 üründe fiyat oluşmuş durumda. Son bir yılda en çok fiyat düşüşü görülen ürünlerin dördü, mevsimsel etkilere bağlı bir gerilemeye işaret ediyor. Fiyatı en çok gerileyen ürün ise yüzde 55'le hazır kahve.
Konut grubunda elektrik
TÜFE'de gıdadan sonra en büyük ağırlık, yüzde 16.6 ile konut için yapılan harcamalarda. Konut grubunda eylül itibariyle son bir yılda en çok zam gören hizmet, elektrik ücreti. Elektriğe, son bir yılda yüzde 41 zam geldi. ikinci sırayı yüzde 38 ile doğalgaz, üçüncü sırayı yüzde 35 ile kömür, dördüncü sırayı yüzde 25 ile tüp ücreti aldı.
Doğalgaz abonman ücreti ise, konut grubunda son bir yılda fiyatı gerileyen tek hizmet. Abonman ücreti, eylülden eylüle yüzde 1.94 azaldı.
Konut grubundaki yıllık fiyat artışı yüzde 23'ü aştı. Bu oran, TÜFE'deki yüzde 11.13'lük ortalama artıştan bir kat daha fazla. Konut için yapılan harcamaların toplamdaki payının yüksek oluşu ve bu gruptaki mal ve hizmetlere çok yüklü zamlar gelmesi, geçim sıkıntısı çeken kesimlerin yakınmalarını daha da artırıyor. Bir dönem ağırlıklı olarak gıdadan kaynaklanan yakınmaya, şimdi konut harcamaları da eklenmiş bulunuyor. Elektrik ve doğalgaza peş peşe yapılan zamlar ve bu zamların süreceğinin açıklanması, sıkıntıyı daha da artırıyor.
Şehir hatlarına yüzde 49 zam
Tüketici fiyatları endeksinin ağırlık yönünden üçüncü sırada bulunan sektörü yüzde 12.59 ile ulaştırma. Bu sektör kapsamında eylül itibariyle en yüksek zammın yüzde 49 ile şehir hatları vapur ücretlerine geldiği görülüyor. Şehirlerarası tren ücreti de yüzde 24'lük zamla ikinci sırada.
Ulaştırma grubundaki fiyat gerilemesine konu mal ve hizmetler ise dikkat çekici. Giderek artan rekabet ve bunun getirdiği kampanyalar sayesinde, uçak ücretinin son bir yılda yüzde 39 gerilediği görülüyor. Köprü geçiş ücretinde de yüzde 13 gerileme var.
Otomotiv sanayindeki durgunluk, fiyatlara da yansımış durumda. Son bir yılda dizel otomobil fiyatları yüzde 4.71, benzinli otomobil fiyatları ise yüzde 0.53 geriledi.
Lokanta harcamaları
Eylül itibariyle son bir yılda konut grubundan sonra en çok fiyat artışı yüzde 15 ile lokanta ve oteller grubunda yaşandı. Grubun adında "oteller" bulunmakla birlikte, yüzde 15'lik fiyat artışının ağırlıklı olarak dışarıda yenen yemeklerden kaynaklandığı dikkati çekiyor.
Bu grupta en çok zam yüzde 27 ile pastane ürünlerine yapıldı. Çorba yüzde 19, pideler yüzde 16, kebaplar ve ekmek arası yiyecekler yüzde 15 zam gördü. Lokanta harcamaları kapsamında son bir yılda en düşük zam yüzde 4.76 ile ayrana geldi.
Otel fiyatları ise son bir yıllık dönemde yalnızca yüzde 6.36 oranında artış gösterdi.
Sağlıktaki ilginç tablo
Sağlık grubunun TÜFE'deki ağırlığı yalnızca 2.54. Bu grupta son bir yıldaki fiyat artışı da yüzde 2.24. Ancak, grubu oluşturan bazı mal ve hizmetlerin fiyatındaki yüksek oranlı artışlar dikkati çekiyor. Örneğin, son bir yılda hastane yatak ücreti yüzde 73, ilaç fiyatları yüzde 70 zam görmüş durumda.
Bazı hizmetlerin fiyatında da önemli gerilemeler var. Laboratuvar tahlil ücretleri yüzde 28, rontgen ücreti yüzde 19, diş dolgu ücreti de yüzde 8 geriledi.
Telefon ücretleri
Operatörler telefon görüşme ücretleriyle ilgili görünürde birbirleriyle yarışarak rekabete giriyorlar, ancak rakamlar bu ücretlerin TÜFE'deki genel artışın üstünde zam gördüğünü ortaya koyuyor. Son bir yılda şehirlerarası telefon görüşme ücretinin yüzde 21, cep telefonu görüşme ücretinin de yüzde 18 arttığı dikkati çekiyor.
TÜFE Artışı (Eylül 2007-Eylül 2008) 11,17
Fiyat Değişiminde İlk ve Son Beş
Gıda ve Alkolsüz İçecekler 11,07
1- Mercimek 142,85
2- Bulgur 59,46
3- Pirinç 55,24
4- Ayçiçek Yağı 52,93
5- Kuru Üzüm 52,50
103- Dolmalık Biber -31,98
104- Salatalık -32,30
105- Sarımsak -33,58
106- Domates -38,72
107- Hazır Kahve -54,87
Alkollü İçecekler ve Tütün 6,87
1- Monte Carlo 10,00
2- Şarap 7,96
3- Tekel 2001 7,60
4- Rakı 7,20
5- Winston 7,14
7- Samsun Sigarası 6,93
8- Alkollü Bira 6,54
9- Parliament 4,53
10- Marlboro 4,19
11- Viski 2,22
Giyim ve Ayakkabı 2,60
1- Dikiş İpliği 11,73
2- Ayakkabı Tamiri Kadın 11,60
3- Ayakkabı Tamiri Erkek 9,83
4- Giysi Tamir Ücretleri 9,20
5- Spor Ayakkabısı (Çocuk için) 8,68
65- Bebek Çorabı -3,24
66- Kazak (Çocuk için) -5,20
67- Mont (Erkek için) -6,50
68- Okul giyisileri (Çocuk için) -7,07
69- Mont (Kadın için) -7,08
Konut 23,23
1- Elektrik Ücreti 41,20
2- Doğalgaz 37,70
3- Kömür Ücreti 35,45
4- Tüp 24,57
5- Musluk 21,85
10- Yer ve Duvar Döşemesi 9,87
11- Pencere 8,66
12- Atık Çöp 7,28
13- Badana ve Boya Malzemeleri 6,68
14- Doğalgaz Abonman Ücreti -1,94
Ev Eşyası 8,77
1- Saklama ve muhafaza malzemeleri 231,41
2- Florasan Lamba 66,54
3- Cam Ev Eşyası 29,27
4- Soba vb. Aksesuar ve Malzemeleri 26,79
5- Yemek Odası Takımı 26,20
59- Uyku Seti 0,13
60- Pil -0,34
61- Termosifon -0,67
62- Elektrikli Küçük Ev Aletleri -4,90
63- Klima -19,93
Sağlık 0,94
1- Hastane Yatak Ücreti 73,18
2- İlaçlar 69,68
3- Sağlık Ürünleri (Enjektör, Termometre) 65,23
4- Doğum Ücreti (Normal Doğum) 42,08
5- Tansiyon Aleti 32,44
13- Diş Dolgu Ücreti -7,78
14- MR Ücreti -16,09
15- Ultrason Ücreti -17,09
16- Röntgen Ücreti -18,68
17- Laboratuvar Tahlil Ücretleri -27,51
Ulaştırma 9,21
1- Vapur Ücreti Şehir Hatları 49,15
2- Tren Ücreti Şehirlerarası 23,88
3- LPG 23,34
4- Araçlar Tamir Bakım Ücreti (Malzeme ve işçilik) 23,10
5- Mazot 22,54
24- Benzinli Otomobil -0,53
25- Şöför Eğitim Kurs Ücreti -2,85
26- Dizel Otomobil -4,71
27- Köprü Geçiş Ücreti -13,33
28- Uçak Ücreti -38,77
Haberleşme 6,52
1- PTT Koli Gönderme Ücreti 50,00
2- Telefon Görüşme Ücreti (Şehirlerarası) 20,56
3- Cep Telefonu Görüşme Ücreti 17,54
4- Telefon Yedek Parçaları 16,66
5- Telefon Görüşme Ücreti (Milletlerarası) 15,42
9- İnternet ücreti 1,90
10- Mektup Gönderme Ücreti 0,00
11- Telefon Kart Ücreti 0,00
12- Telefon Aboneliğine İlişkin Hizmetler -14,87
13- Telefon Ekipmanları (Telsiz Telefon, Cep Telefonu) -16,56
Eğlence ve Kültür 2,63
1- Bilgisayar Ekipmanları 84,56
2- Tiyatro 22,17
3- Haftasonu Turları Yurtiçi 20,33
4- Yurt Dışı Bir Hafta ve Daha Fazla Süreli Turlar 16,50
5- Printer 15,66
44- Görsel, İşitsel Veri İşleme Araçları (İşçilik Ücreti) -17,28
45- Okul Kitapları -18,41
46- Fotoğraf Makinesi -28,18
47- Kamera -35,51
48- Cd Çalar (Mp3 Çalar) -45,30
Eğitim 7,03
1- Özel İlköğretim Ücreti 11,37
2- Özel Lise Ücreti 11,20
3- Anaokul Ücreti 8,35
4- Özel Üniversite Ücreti 7,74
5- Özel Dersane Ücreti OKS-SBS Hazırlık 7,48
6- Üniversite Harcı 3,88
7- Düzeyi Belirlenemeyen Eğitim Programları 3,16
8- Özel Dersane Ücreti Üniversite Hazırlık 3,09
Lokanta ve Oteller 14,88
1- Pastane Ürünleri 26,66
2- Çorbalar 19,32
3- Pideler 15,70
4- Kebaplar 15,46
5- Ekmekarası Yiyecekler 14,56
9- Hazır Yemekler ve Mezeler 11,45
10- Burgerler 11,07
11- Yurt Ücretleri 7,37
12- Otel Ücreti 6,36
13- Ayran 4,76
Çeşitli Mal ve Hizmetler 8,25
1- Makyaj Malzemeleri 64,33
2- Traş Malzemeleri 48,94
3- Sabun 33,12
4- Elektrikli Saç Bakım Aletleri 14,77
5- Mücevher Altın 13,13
28- Parfümler 1,79
29- Cilt ve Vücut Ürünleri 0,02
30- Sağlık Sigortası -1,43
31- Banka ile Para Havale Ücreti -6,05
32- Kasko ve Zorunlu Trafik Sigortası -16,25