Haziran ayında 12.5 milyar dolar olarak gerçekleşen ithalat, geçen yılın yüzde 35.9 altında kaldı. Bu oran, geçen yıla göre en düşük azalmaya işaret ediyor. İthalat, ocak ve şubat aylarında geçen yılın yüzde 43.2 ve yüzde 43.4 altında kalmış, marttaki gerileme yüzde 37.4 düzeyinde gerçekleşmişti. Nisan ve mayısta yüzde 43.4 ve yüzde 43.9'a çıkan gerileme, haziranda yüzde 35.9 oldu.
Bu yılın en yüksek aylık ithalatı da haziranda gerçekleşti. İlk beş ayda 9.3 milyar ile 10.8 milyar dolar arasında seyreden ithalat, haziranda 12.5 milyar dolara çıktı. Haziran ithalatı aynı zamanda son yedi ayın da en yüksek düzeyine işaret ediyor. Geçen yılın son iki ayındaki ithalat da bu yılın haziranındaki düzeyin altında gerçekleşmişti.
İthalattaki düşüşün haziranda hız kesmesi ve belirgin bir yükselme yaşanması, enerji faturasında ortaya çıkan hızlı bir artışın sonucu değil. Yani ithalattaki azalmayı yavaşlatan ve önceki aylara göre yukarı iten başka kalemler var.
Türkiye ithalatının üçte ikiden fazlasını ara mallar ya da hammadde için yapıyor. Ara mal ithalatının toplamda geçen yılın ilk yarısında yüzde 75.5 olan payı, bu yıl yüzde 70.6'ya indi. Ayrıca, bu mal grubundaki ithalat yüzde 45 azaldı. Oysa toplam ithalattaki azalmanın oranı yüzde 41. Yani, ara mallar dışında kalan gruplardaki ithalat azalması daha düşük oranda. Bu grupların başında da sermaye, yani yatırım malları geliyor. İlk altı ayda yatırım malları ithalatındaki azalma yüzde 33.3 olarak gerçekleşti. Yatırım mallarının toplam ithalat içindeki payı da altı aylık dönemler itibariyle yüzde 13.5'ten yüzde 15.3'e çıktı. Tüketim malları ithalatındaki gerilemenin oranı yüzde 25'te kaldı, bu mal grubunun toplamdaki payı da yüzde 10.6'dan yüzde 13.5'e yükseldi.
Tüketim mallarını ayrı düşünürsek, üstünde durulması gereken ara mal ve yatırım malı ithalatında ortaya çıkan eğilim. Özet olarak söylenebilecek olan; yatırım malları ithalatının krizden görece daha az etkilendiği, ara mal ithalatında ise ciddi bir gerileme yaşandığı. Bu tabloya ilişkin altı aylık durumu verdik. Ayrışma, haziran verilerinde daha da belirgin. Yatırım malı ithalatının toplamdaki payı haziran ayları itibariyle yüzde 13'ten yüzde 16.1'e çıktı, ithalattaki düşüşün oranı da yüzde 21'de kaldı. Buna karşılık ara mal ithalatının payı yüzde 76.4'ten yüzde 70.7'ye indi, ithalattaki azalmanın oranı yüzde 41'i buldu.
Haziran ayı ithalatının fasıllara göre dağılımında iki kalem dikkat çekiyor. Makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve bunların aksam ve parçaları faslından gerçekleştirilen ithalatta geçen yıla göre gerileme yüzde 14.5'te kaldı. Bu kalemden 1.8 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Elektrikli makine ve cihazlar faslından gerçekleştirilen 1.1 milyar dolarlık ithalattaki gerileme de yüzde 9 olarak belirlendi.
Bu tablo üretimde, en azından ithal ara mal kullanımına ağırlık verilerek yapılan üretimde kayda değer bir artış olmadığını ortaya koyuyor. Bu tablonun ortaya koyduğu diğer gerçek ise yatırım eğiliminin az da olsa canlandığı, bu amaçla ithalat yapıldığı.
İthal ara mal kullanımını hızlandıracak, dolayısıyla ithalatın büyümesine yol açabilecek etki döviz kurlarından gelebilir ya da gelebilirdi. Ancak; birincisi, Merkez Bankası'nın döviz alımına geçerek kurların daha da aşağı gitmesine pek izin vermeyeceğini belirtmiş olması ithalatın hızlanmasını engelleyecek. İkincisi de iç piyasadaki talepte bir canlanma yok, dolayısıyla görece ucuz da kalsa hammadde ithaline yüklenmenin anlamı yok.
İhracattaki maden!
Daha önce bu konuya "Türkiye ihracatta maden buldu" başlığıyla değinmiştik. Sözünü ettiğimiz 71'inci fasıl kapsamında gerçekleştirilen ihracat. Yani, "inci, kıymetli taş ve metal mamulleri, madeni para" faslı. Bu fasıldan yılın ilk yarısında 4.4 milyar dolarlık ihracat yaptık. Bir başka deyişle toplam ihracatın neredeyse yüzde 10'u bu fasıldan gerçekleştirildi. Bu ihracatı da daha çok İsviçre'ye yaptık.
İnci ve kıymetli taş sata sata 71'inci faslı, 5.4 milyar dolarlık ihracat yaptığımız kara taşıtlarından sonra en çok ihracat gerçekleştirdiğimiz fasıl haline getirdik. Bu fasıldaki ihracat sayesinde İsviçre de 3.1 milyar dolarla 4.5 milyar dolarlık mal sattığımız Almanya'dan sonra en iyi müşterimiz oldu.