İthalat artışı hız kesti, ihracat kıpırdadı; açıktaki artış %88'den

İhracat ve ithalatta temmuzda geçen yıla göre kaydedilen artışlar, yılın ilk yarısındaki eğilimlerden çok farklı seyretti. Yılın ilk yarısında ihracat geçen yıla göre yüzde 20, ithalat yüzde 43 artmıştı. Temmuzda ise özellikle ithalat yönünden belirgin bir değişiklik ortaya çıktı.

İhracat artışı, ilk altı aydaki yüzde 20'lik orandan sonra temmuzda yüzde 24'e ulaştı. İlk altı ayda yüzde 43 artan ithalatın temmuzdaki artışı ise yüzde 30'da kaldı.

Bu belirgin değişimin sonucu olarak, ilk altı ayda geçen yılın yüzde 88 üstünde oluşan dış ticaret açığı, temmuzda yalnızca yüzde 38 arttı.

Yılın ilk yarısındaki ithalat artışı en düşük yüzde 40.2, en yüksek yüzde 48.7 düzeyinde gerçekleşmiş; ortalama artış ise yüzde 43 olmuştu. İhracatta ise en düşük artış yüzde 11.7, en yüksek artış yüzde 26.4 düzeyinde gerçekleşmişti.

İhracat temmuz ayında ilk altı ay ortalamasının üstünde yüzde 24.2 arttı artmasına ama, bu oran en yüksek değişime işaret etmiyor. Bu yıl şimdiye kadar kaydedilen en hızlı artış, nisandaki yüzde 26.4'lük oran. İthalatta ise durum farklı. Yılın en düşük artışı yüzde 30'la temmuzda kaydedildi; hem de diğer aylara göre belirgin bir farkla.

Makas daraldı 

İhracat ve ithalatın geçen yıla göre artışına ilişkin oranlar arasındaki makas temmuzda 5.7 puana indi. Böylece artış oranları arasındaki makas bu yıl ilk kez böylesine daralmış oldu.

İhracat ve ithalatın geçen yıla göre artış oranları arasındaki makasın en çok açıldığı ay mayıstı. Söz konusu ay ihracat geçen yıla göre yalnızca yüzde 11.7 artarken, ithalat artışının oranı yüzde 42.8'i bulmuş ve böylece aradaki makas 31.1 puana ulaşmıştı.

Ağustosta daha da daralabilir

İhracat ve ithalatın geçen yıla göre artış oranı arasındaki makasın ağustosta biraz daha daralması şaşırtıcı olmayacak. Haziranda 1.9437 düzeyinde bulunan kur sepeti, temmuzda yüzde 2.9 artışla 1.9998'e çıktı ve bu artış görüldüğü kadarıyla özellikle ithalatı önemli ölçüde yavaşlattı.

Kur sepeti ağustosta ise 2.1220 olarak gerçekleşti. Yani, sepette temmuza göre tam yüzde 6.1'lik bir artış söz konusu. Dolayısıyla bir görüşe göre, kur etkisiyle ithalatın ağustosta belirgin biçimde hız kesmesi beklenmeli.

Bir yandan ithalatın hız kesmesi, diğer yandan ihracatın artmasıyla birlikte ağustos ayında ticaret açığının çok belirgin bir şekilde daralması söz konusu olabilecek.

Bu arada ağustosta 2.1220 olan kur sepeti, geçen yılın aynı ayındaki 1.7217'lik düzeyin yüzde 23.3 üzerine çıkmış durumda. Ancak yeri gelmişken vurgulayalım; yüzde 23.3, sepetin Türk Lirası karşısındaki değer artışını gösteriyor. Türk Lirası'nın sepet karşısındaki değer kaybının oranı ise yüzde 18.9 düzeyinde oluşmuş durumda.

Ekonomide fazla yavaşlama yok

Döviz kurunda ortaya çıkan artış ağustosta ithalat artışının daha da hız kesebileceğini gösteriyor. Ancak, ithalatın çok da düşük gerçekleşmeyeceği yönünde işaretler de yok değil.

Bir dönem çok hızlı ısındığı varsayımıyla soğutmaya ve yavaşlatmaya çalıştığımız ekonomi için bu ay başında alınan kararlarla ters politikalar izlenmeye başlandığını biliyoruz. Ekonominin tüm birimleri olası bir ekonomik durgunluğa karşı önlem alıyor, yeni önlemleri de gündemde tutuyor. Ancak, geçen hafta sonuna doğru Merkez Bankası'ndan gelen ağustos ayına ilişkin kapasite kullanımına ilişkin veriler, ekonomide bir durguluk yaşanmadığını ortaya koydu. İmalat sanayinin kapasite kullanım oranı hem geçen yıla, hem önceki aya göre artmıştı; ayrıca mevsim etkilerinden arındırılmış oranda birkaç aydır sürmekte olan düşüş yerini artışa bırakmıştı.

Yani, kur artışı yüzünden yavaşlama eğilimi göstermesi çok normal sayılan ithalatın, bir de ekonomideki yavaşlama ve daralma etkisiyle hız keseceği pek beklenmiyor. En azından ağustos ayındaki kapasite kullanımına ilişkin verilerin söylediği bu.

Kur sepetinde ağustosta temmuza göre ortaya çıkan yüzde 6.1'lik artış mutlaka ithalatı baskılayıcı etki yapacaktır. Ancak, kapasite kullanım oranını ön plana alanların yaptığı değerlendirmeye göre ithalatın, ağustosta çok önemli bir yavaşlama göstermesi beklenmemeli.

İthalatın düzeyini tahminde bir ölçü olan ithalde alınan KDV'ye ilişkin verilerin bilinmiyor olması da tahmin yapmayı zorlaştırıyor kuşkusuz. Bütçede temmuz ve ağustos verilerinin eylül ayının ortasında birlikte açıklanacağını da belirtelim. 

Yıllık açık 100 milyara dayandı

Dış ticarette haziran verileri belli olduğunda yıllık bazda 100 milyar dolarlık ticaret açığı sınırının büyük olasılıkla temmuzda aşılacağını belirtmiştik. Temmuz ayı ithalatının tahminlerin altında kalması, buna karşılık ihracatın beklentileri aşması, ticaret açığının 100 milyarın altında oluşmasını sağladı.

Temmuz ayı itibariyle yıllık ihracat 127 milyar, ithalat 226.6 milyar, ticaret açığı ise 99.5 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Yıllık ihracat, geçen yılın temmuz ayındaki düzeyin yüzde 15.9, ithalat yüzde 37.2 üstünde bulunuyor. Yıllık ticaret açığı ise 2010 yılının temmuz ayındaki 55.5 milyar doların yüzde 79.1 üstünde.