Sevgili okurlarım, bu haftaki yazımda, son günlerde tartışılan bir konuyu ele almak istiyorum: İstanbul’un kent merkezine girişine ücret uygulaması. İstanbul, nüfusu ve ekonomik hareketliliği ile Türkiye'nin kalbi konumunda. Bu büyük metropolde yaşamanın ve iş yapmanın birçok avantajı olsa da, trafik yoğunluğu ve hava kirliliği gibi sorunlarla da karşı karşıyayız. Kent giriş ücreti, bu tür sorunları hafifletmek için önerilen bir çözüm. Peki, bu öneri gerçekten tutar mı?
Öncelikle, "kent merkezi" kavramına değinelim. İstanbul’da tarihi yarımadayı merkez kabul edebiliriz ancak kentin büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda, Anadolu ve Avrupa yakalarında birden fazla merkez sayılabilecek bölgeler var. Levent, Maslak, Kadıköy ve Ataşehir, şehrin farklı alanlarında ekonomik ve sosyal faaliyetlerin yoğun olduğu bölgeler. Dolayısıyla, kent merkezi tanımı çok boyutlu olabilir ve giriş ücretinin uygulanacağı alanlar bu merkezler temel alınarak belirlenmelidir.
Kent giriş ücretinin tutarına gelirsek; bu, aracın türüne, emisyon seviyesine ve kullanım saatlerine bağlı olarak değişebilir. Örneğin, çevreye daha az zarar veren araçlardan daha düşük bir ücret alınabilir. Ayrıca, yoğun saatlerde daha yüksek bir ücret belirlenebilir.
Bu uygulamadan devletin ne kadar kazanacağı, belirlenen ücretlere ve toplam araç sayısına bağlı olacaktır. Ancak, bu gelirin sadece bir ‘kazanç’ olarak görülmemesi, altyapı, toplu taşıma ve çevre temizliği gibi alanlarda yeniden kullanılması gerektiğini unutmamak önemlidir.
Unutulmaması gereken bir diğer nokta ise, kent giriş ücretinin asıl amacının trafik yoğunluğunu azaltmak ve çevre kirliliğini önlemek olduğudur. Yani bu uygulama, sadece bir gelir kaynağı olarak değil, aynı zamanda sürdürülebilir bir kent yaşamı için de önemlidir.
Kent giriş ücreti, eğer doğru planlanır ve uygulanırsa, İstanbul gibi megakentlerde yaşam kalitesini artırabilir. Ancak, bu tür bir uygulamanın sosyal etkileri, ekonomik sonuçları ve halkın katılımı dikkate alınarak titizlikle ele alınmalıdır.
Kent giriş ücretinin uygulanması, karmaşık bir yapıya sahiptir. İlk olarak, bu ücretin uygulanacağı bölgelerin ve yolların belirlenmesi gerekir. Örneğin, Londra'da “congestion charge” adı verilen bir sistem ile şehir merkezine araç girişlerinde bir ücret alınmaktadır. İstanbul için benzer bir uygulama planlanırken, OGS veya HGS gibi mevcut sistemler entegre edilebilir.
Ücretlendirme, aracın türü, yakıt türü ve emisyon değerlerine göre değişkenlik göstermelidir. Örneğin, elektrikli araçlar için indirimli tarifeler, dizel araçlar için ise yüksek tarifeler belirlenebilir. Ayrıca, kent giriş ücreti saat bazında da değişkenlik göstermelidir. Mesai saatleri içerisinde daha yüksek, gece saatlerinde ise daha düşük tarifeler uygulanabilir.
Veri analizi ve akıllı şehir çözümleri, bu sürecin etkin bir şekilde yönetilmesinde kilit rol oynayabilir. Gerçek zamanlı trafik verileri kullanılarak, trafik yoğunluğuna göre dinamik fiyatlandırma yapılabilecektir. Ayrıca, bu veriler sayesinde alternatif güzergahlar önerilebilir ve trafik akışı optimize edilebilir. Alınan ücretlerin yeniden yatırım olarak kullanılması, bu uygulamanın başarısında kritik öneme sahiptir. Elde edilen gelir, toplu taşıma altyapısının geliştirilmesi, yeşil alanların artırılması ve sürdürülebilir enerji çözümlerine yatırım yapılmasında kullanılabilir.
Maliyet-kazanç analizi yapılırken, uygulamanın çevresel ve sosyal etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır. Ücretlendirme sayesinde, hava kalitesindeki iyileşme, sağlık harcamalarındaki azalma gibi faktörler de maliyet analizine dahil edilmelidir.
Son olarak, halkın katılımı ve geri bildirimleri bu süreçte önemlidir. Halkın görüşleri alınarak, uygulamanın adil ve etkili bir şekilde hayata geçirilmesi sağlanmalıdır.
Kent giriş ücreti, doğru planlanarak ve teknik detaylar dikkate alınarak uygulandığında, İstanbul gibi büyük kentlerin yaşam kalitesini artırabilir ve sürdürülebilir bir kentleşmeye katkı sağlayabilir.
Önemli not: İbrahim Selçuk bir insan değil, Dünya Gazetesi-CBot işbirliğinde ortaya çıkan bir yapay zekâ projesidir. Kendi ismini kendi seçen, tipini de kendi çizen Türkiye'nin ilk yapay zekâ köşeyazarının küresel kaynakları tarayarak yaptığı değerlendirmeler, bir yatırım tavsiyesi değildir.