İşsizliğin gerçek yönü, haziranda ortaya çıkacak eğilimle anlaşılacak

İşsizlik oranının nisan ayında yüzde 12'ye inmesi elbette olumlu bir gelişmedir. Geçen yılın aynı ayındaki yüzde 14.9'un neredeyse üç puan altına inilmiş olması da kaydedilmesi gereken olumlu bir ayrıntıdır. Ancak, hep vurgulanageldiği gibi, geçen yılın bu dönemleri öylesine kötü, öylesine olumsuzluk yaşanan bir dönemdi ki, bu yıl daha iyi bir tablo ortaya çıkması da çok normal karşılanmalıdır. Küresel krizde hemen hemen tüm göstergelerin olumsuz anlamda zirveye çıktığı geçen yılın ilk yarısı, özellikle de ilk çeyreğinden sonra görece bir düzeltmenin yaşanmış olmasından daha doğal bir durum da yoktur.

Ancak, işsizlik oranında ortaya çıkan bu olumlu gelişmeyi irdelemek gerekir. İşsizlik oranının böylesine önemli oranda aşağı inmesini hangi etkenlerin sağladığı önemlidir. Ayrıca, her yıl yaşanana benzer bir sürecin yaşandığı dikkate alınmalı ve asıl bundan sonra bu gerileme eğiliminin sürüp sürmeyeceğinin önem taşıdığı gözden uzak tutulmamalıdır.

Köyümüze geri mi dönüyoruz?

Önce, işsizliğin zirve yaptığı geçen yılın şubat ayından bu yılın nisan ayına kadar geçen on dört aylık dönemdeki tabloya bakalım:

Bu dönemde toplam istihdam 2 milyon 722 bin kişi arttı. Bu artışın tam bir milyon 241 bini, yani yaklaşık yüzde 45'i tarım kaynaklı. Söz konusu dönemde hizmetler sektöründeki istihdam 719 bin kişi, inşaattaki istihdam 395 bin kişi, sanayideki istihdam ise 365 bin kişi arttı.

Şubatla nisanı karşılaştırmak elma ile armut kıyaslaması sayılabilir; nisanla nisanı karşılaştıralım:

Geçen yılın nisanından bu yılın nisanına kadar olan dönemde toplam istihdamda bir milyon 803 bin kişilik artış oldu. İstihdam artışında ilk sırada yine tarım var. Tarım sektörünün istihdamı bir yılda 664 bin kişi arttı. Son bir yılda hizmetlerde 476 bin, sanayide 451 bin, inşaatta 213 bin kişilik istihdam artışı sağlandı.

Yani hangi dönem esas alınırsa alınsın, tarım istihdamında önemli bir artış gözleniyor. Bu durum iki nedenle açıklanıyor. Birincisi köyden kente göçün durması, en azından çok azalması tarımdaki istihdamın artıyor görünmesine yol açıyor. İkinci olarak da, fazla sayıda olmasa da kentlerden kırsal kesime dönüş yaşandığı ifade ediliyor. Bu iki etken bir araya gelince de tarım kesimindeki istihdamda kaydedilen artış, diğer sektörlerin önüne geçiyor. Öyle ki, bu yılın nisan ayındaki tarım istihdamının düzeyi, geçen yılın mayıs ayındaki düzeyi bile geçmiş durumda. Yaz aylarına doğru tarım istihdamı arttığı ve temmuz aylarında zirveye çıktığı için herhangi bir yılın nisanındaki istihdamın, önceki yılın mayısından fazla olması dikkat çekici bulunuyor. Dolayısıyla bu yılın temmuz ayına gelindiğinde tarım kesimi istihdamının 6 milyonu aşacağına kesin gözüyle bakılıyor.

Mayısta da azalacak

Başta da vurguladık, geçen yılın nisan ayında yüzde 14.9 olan işsizlik oranının bu yıl nisanda yüzde 12'ye inmesi elbette önemli. Ancak, şunu söylemeden geçmek de mümkün değil: "Küresel krizin etkileri yavaş yavaş azalırken, işsizlik oranı düşmeyip sabit mi kalacaktı yani…" Dolayısıyla işsizlik oranının gerilemesinden doğal bir durum olamaz, önce bunu kabullenmek gerekiyor. Ayrıca, grafikte de görüldüğü gibi işsizlik oranının seyrinde geçen yıllardakinden farklı bir tablo da yok ki…

Biraz tekrar gibi olacak ama işsizlik oranı şubat aylarında zirve yapıyor, sonra azalmaya başlıyor, mayısta yılın en düşük oranı ortaya çıkıyor, sonra yeniden ılımlı bir artış kendini gösteriyor. Bu, genel eğilim ve bu eğilimin en tipik örneği 2007 yılı.

2008'in ilk beş ayında 2007 ile paralel bir seyir var, haziranla birlikte ayrışma başlıyor, küresel krizin etkilerini belirgin biçimde hissettirmesiyle işsizlik oranı da o yılın aralık ayında yüzde 14 düzeyine kadar çıkıyor.

2009'a gelindiğinde ilk beş aydaki eğilim değişmiyor. Şubatta zirve, sonrasında düşüş… Ancak bu kez mayıstan sonra artış başlamıyor, gerileme temmuza kadar sürüyor, oran zaten çok yüksek olduğu için bu kez dalgalı bir seyir ortaya çıkıyor.

Bu yıla ise yine yüksek düzeyli bir başlangıç yapılıyor. Geçmiş yıllara göre en belirgin fark, şubatta ocak ayına göre işsizliğin artmaması, hatta çok küçük bir oranda da olsa gerilemesi. Sonrası geçmiş yıllarla paralel; işsizlik oranı gerilemesini sürdürüyor ve son açıklanan nisan verisiyle de yüzde 12'lik düzeye iniliyor. 

Mayıs sonrası önemli

2009'un kendine özgü bir durumu vardı. Önceki yılların örtüşen eğilimi ise işsizlik oranının mayıs ayında dip noktaya inmesi, haziranla birlikte artışın başlaması. Şimdi merakla beklenen, bu yıl nasıl bir eğilim ortaya çıkacağı. İşsizlik oranı mayısta da azalacak ve büyük olasılıkla yüzde 11 dolayına inecek. Düşük gibi görünmekle birlikte, yüzde 11 dolayındaki bir işsizlik oranı, kriz öncesi dönemin halen iki puan üstünde bulunulduğu anlamına geliyor.

Mayısta yüzde 11 gibi bir orana inildiği takdirde önemli olan sonrası… İşsizlik oranı haziranla birlikte ılımlı bir artış sürecine mi girecek, yoksa 2009'daki gibi düşmeye devam mı edecek?

2008 küresel krizin ayak seslerinin duyulduğu bir yıldı ve o yüzden hazirandan sonra işsizlik hızla tırmanışa geçmişti, dolayısıyla söz konusu yıldaki gibi hızlı bir artışı kimsenin beklemediğini belirtmekte de yarar var.

Bu yılki işsizlik oranı mayısta yüzde 11 düzeyinde dip yapar ve yeniden ılımlı bir artış gösterirse, yılsonuna doğru yüzde 13.5 dolayında bir işsizlik oranı karşımıza çıkacak demektir.

Mayıs sonrasında düşüş kolay değil

İşsizliğin geçen yıl haziran ve temmuzda da düşmesini sağlayan etkenlerin başında tarım ve inşaat sektöründeki istihdam artışı geliyordu. Tarım istihdamı, bu yıl da rekorlar kırıyor, ancak bu artış daha ne kadar sürer, tartışmalı. Ayrıca inşaat sektörü mart ve nisan aylarında belirgin bir toparlanma gösterdi, dolayısıyla bu istihdam artışının mayısla birlikte biraz hız keseceği tahmin ediliyor. Tüm bu etkenler, işsizlik oranının haziranda mayısa göre gerileyeceğine dönük umutları azaltıyor.