İşletmelerin kredi talebinde üçüncü çeyrekte belirgin bir düşüş bekleniy

Ekonomideki canlılığın en temel göstergelerinden biri de banka kredilerinin nasıl seyrettiği, daha da önemlisi gelecekte nasıl seyredeceği. Merkez Bankası'nın üç ayda bir gerçekleştirdiği banka kredileri eğilim anketi, bu konuda en somut tabloyu ortaya koyan bir çalışma. Bu çalışmanın bize özet olarak söylediği ise şu:

"İşletmelerin kredi talebinde yılın üçüncü çeyreğinde hızlı bir düşüş yaşanması bekleniyor."

Merkez Bankası'nın haziran ayı anketinde gelecek üç ay için verilen yanıtlar, bizi bu sonuca götürüyor.

Merkez Bankası'nın anketi, banka kredilerine olan talebin son dört çeyrekte arttığını, ama kullandırılan kredilerde paralel bir artış gerçekleşmediğini de gösteriyor.

Merkez Bankası; bankalardan, kredi talebine ilişkin değerlendirmelerini "çok azaldı, biraz azaldı, temelde aynı kaldı, biraz arttı, çok arttı" şeklinde yapmalarını istiyor. Gelecek üç aydaki taleple ilgili olarak ise bu kez gelecek zaman vurgusuyla değerlendirmede bulunmaları talep ediliyor.

Bu şekilde yapılan belirlemeye göre; "arttı-azaldı" ya da "artacak-azalacak" diyenlerin farkı net değişimi veriyor.

Gidişat nasıl?

İşletmelere kullandırılan kredilerde geçen üç aydaki net değişimin ne yönde olduğu sorusuna "gevşetildi-sıkılaştırıldı" diyenlerin farkı, geçen yıl eylül ayında "sıkılaştırıldı" diyenler fazla olduğu için negatif yüzde 31 düzeyinde bulunuyordu. Aralık ayında bu oran yine negatifti ve yüzde 11'e indi. Bu yılın mart ayına gelindiğinde, bu kez gevşetildi diyenler fazlaydı ve pozitif yüzde 2'lik bir fark ortaya çıktı. Haziran ayında yine negatif yüzde 11'lik bir oran gözlendi.

Talep arttı

Bankalar işletmelere dönük kredileri net anlamda giderek sıkılaştırırken, aynı dönemde işletmelerin kredi talepleri de hızlı bir artış gösterdi. Buna göre; geçen yılın eylül ayında işletmelere verilen kredilerde talebin, yani "arttı-azaldı" diyenlerin farkının yüzde 17 düzeyinde bulunduğunu belirlendi. Söz konusu fark, geçen aralıkta yüzde 35'e, bu yıl martta yüzde 40'a, haziranda ise yüzde 59'a ulaştı. Yani işletmelerin krediye olan talepleri giderek artıyordu.

Beklentilerin yönü

Bankaların işletmelere verdikleri kredileri sıkılaştırdıklarını biraz önce aktardık. Bu eğilimin süreceği anlaşılıyor. Bankalar, haziran ayındaki ankette, gelecek üç ayda kredileri ne sıkılaştıracaklarını, ne gevşeteceklerini ifade ediyorlar. Daha doğrusu, sıkılaştırma ve gevşetme oranları birbirine eşit, dolayısıyla net değişim sıfır düzeyinde. Oysa, mart anketinde gelecek üç ay için yüzde 17'lik bir net gevşetme oranı söz konusuydu.

Gerçi çapraz bir karşılaştırma yapıldığında bankaların öngördükleri ile gerçekleştirdikleri pek uyuşmayabiliyor da… Örneğin, geçen yılın eylül ayında gelecek üç ay için ifade edilen yüzde 10'luk sıkılaştırmayla, aralık ayında geride kalan üç ay için ifade edilen yüzde 11'lik sıkılaştırma gerçekleşmesi uyumlu. Aynı şekilde aralık ayındaki yüzde 2'lik gevşetme öngörüsüyle, marttaki yüzde 2'lik gevşeme gerçekleşmesi de uyumlu. Ancak, martta gelecek üç ay için kredilerde yüzde 17'lik gevşetmeye gidileceğini ifade eden bankaların, haziran geldiğinde geride kalan üç ay için kredileri yüzde 17 gevşetmek şöyle dursun, yüzde 11 sıkılaştırmış olmaları bir çelişki.

Bankalar: "Kredi talebi düşecek"

Merkez Bankası anketine katılan on altı banka, işletmelerin kredi talebinin hızla gerileyeceği görüşünde. Ancak biraz önce vurguladığımız gibi, bir önceki çeyreğin beklenti oranıyla, bir sonraki çeyreğin gerçekleşme oranı arasındaki özellikle talep cephesinde çok ciddi fark bulunduğu dikkat çekiyor.

Genel kredi talebine ilişkin olarak "artacak-azalacak" diyenlerin farkı mart ayı anketinde pozitif yüzde 17 düzeyinde bulunuyordu. Bu fark, haziran anketinde yine pozitif olmakla birlikte yüzde 9'a iniyor.

Küçük ve orta ölçekli işletmelerin kredi talebine ilişkin net değişimin yüzde 48'den yüzde 15'e düşeceği tahmin ediliyor. Büyük işletmelere verilen kredilerdeki talebin de yüzde 13'ten yüzde 6'ya gerileceği öngörülüyor.

Bankalar, kısa vadeli kredilerle ilgili net talep değişiminin, yani "artacak-azalacak" diyenlerin farkının yüzde 32'den yüzde 5'e ineceğini tahmin ediyor. Uzun vadeli kredilere olan talebin ise çok fazla değişmeyeceği, net oranın yüzde 25'ten yüzde 23'e ineceği bekleniyor.

Bireysel krediler

Bireysel kredilere olan talep konusunda ise önemli bir değişiklik beklentisi yok. Talep artacak-azalacak, diyenlerin farkı mart ayında konut kredilerinde yüzde 25 düzeyindeydi, bu oran haziranda yüzde 31'e çıktı. Taşıt kredilerinde söz konusu fark martta negatif yüzde 14'tü, yani azalacak diyenler daha fazlaydı, hazirandaki oran yine negatif olmak üzere yüzde 17'ye yükseldi. Diğer bireysel kredilerdeki oran ise pozitif yüzde 15'ten yüzde 14'e geriledi.