Dilimizden hiç düşmeyen bir yakınma var. Kime sorsanız, "işler kötü gidiyor" karşılığını alıyorsunuz. Diyorsunuz ki, "bakın geçen yıl kriz vardı, e biraz düzelme yaşandı, durum geçen yıla göre de mi kötü"; aldığınız karşılık değişmiyor; "çok daha kötü". Kuşkusuz bazı sektörlerde, hatta aynı sektörde kişi ve kuruluş bazında işler kötü seyrediyor olabilir; ama, bir bütün olarak tüm sektörler, tüm kişiler ve kuruluşlar yakınma içindeyse, dile getirilen bu görüşlerin tümünün doğru olması beklenebilir mi?
Kaldı ki, yakınmaları çürüten veriler var. TÜİK'in açıkladığı ticaret ve hizmet ciro endeksi, bu yılın ikinci çeyreğinde hem ilk çeyreğe göre, hem geçen yıla göre çok belirgin iyileşmeler yaşandığını gösteriyor. Hemen şu itiraz yükselebilir; "TÜİK'in bu hesaplaması ne kadar sağlıklı ki, piyasadaki gerçek durumu ne kadar yansıtıyor ki" görüşü dile getirilebilir. Biz de hep dedik ki, bu hesaplamaları TÜİK'ten daha sağlıklı yapan bir kurum çıkana kadar, bu verileri esas almak, doğru kabul etmek durumundayız.
TÜİK dün yılın ikinci çeyreğine ilişkin ticaret ve hizmet ciro endekslerini açıkladı. 2005 yılı 100 kabul edilerek oluşturulan endeks, ikinci çeyrekte geçen yılın yüzde 20.1 üstüne çıkmış durumda. Denilebilir ki "geçen yıl kriz yılıydı, bu yüzden kıyaslamayı geçen yılla yapmak pek doğru sonuç vermez"; peki, endekste bir önceki çeyreğe, yani yılın ilk çeyreğine göre daha yüksek oranda, yüzde 20.8 artış var. Yine denilebilir ki, "her yılın ilk çeyreğinde endeks düşük bir düzeyde oluşuyor, bu yüzden ilk çeyrekle yapılan kıyaslama da pek sağlıklı değil". Ona da peki… Bu yılın ikinci çeyreğindeki endeks, daha önce en yüksek gerçekleşmenin olduğu geçen yılın son çeyreğindeki endeksin de yüzde 10 üstünde…
Yani değerlendirmeyi nasıl yaparsanız yapın, bu yılın ikinci çeyreğindeki ticaret ve hizmet ciro endeksinde kayda değer bir artış var. Ciroyu tabii ki enflasyon da artırır. Ama son bir yıllık dönem itibariyle de, ikinci çeyrekte ilk çeyreğe göre de öyle aman aman bir enflasyon yaşanmadığı da ortada. Enflasyon oranlarını verip, artışı reele getirmeye değecek bir durum bile yok.
Ticaret ve hizmet ciro endeksinin geçen yıl bir önceki yılın aynı dönemine göre birinci çeyrekte yüzde 2, ikinci çeyrekte ise yüzde 5 gerilediğini anımsatalım.
Bu arada, ilk çeyrekteki ciro endeksi rekor artışlar gösterirken; istihdam, çalışılan saat ve brüt ücret ve maaşta da artışlar kaydedildi. İstihdam, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1.9, bir önceki döneme göre yüzde 2.2 arttı. Çalışılan saatte önceki yıla ve önceki döneme göre yüzde 2.3 ve yüzde 4.9'luk artış oldu. TÜİK, brüt ücret ve maaşta geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 13.6, yılın ilk çeyreğine göre yüzde 3.5 artış belirledi.
Tablo böyle… Ekonominin krize girdiğini ya da krizden ne ölçüde çıktığını ölçmek için kullanılacak bir dizi gösterge var. Kuşkusuz GSYH büyüklüğü ve bu büyüklüğün gösterdiği değişim, söz konusu göstergelerin başında geliyor. Ama, ticaret ve hizmet erbabının durumunu daha somut olarak ortaya koyan gösterge de, bu konudaki endeks. Söz konusu endeks de bize işlerin hızla düzeldiğini söylüyor. Ancak bir kez daha vurgulayalım; belli sektörlerde işler kötü seyrediyor da, o sektörde işi iyi giden olabilir. Bazı sektörlerde işler iyi gidiyor, ne var ki o sektör içinde hala darboğazdan kurtulamamışlar bulunabilir. Ama, istisnalar kaideyi bozmaz!