Uzun bayram tatilleri, sanayi üretiminin adeta başını döndürüyor. Bir yıl tatil yüzünden çalışma gününün azalması üretimi aşağı çekiyor, ertesi yıl aynı dönemde çalışma günü fazla olduğu için üretim bir anda fırlayıveriyor. Dönem dönem de tabii ki tersi yaşanıyor.
Temmuz ve ağustos ayları bu konuda tipik iki örnek olarak karşımızda. Bu yıl temmuzda çalışma günü sayısının geçen yılın çok altında kalmasına bağlı olarak sanayi üretimi de yüzde 4.6 azaldı. Ağustosa geldik, bu kez tersi oldu. Çalışma günü sayısı bu yıl geçen yılın ağustosundan daha fazlaydı ve sanayi üretimi de yüzde 12.5 gibi rekor bir artış gösterdi.
Geçen ay da vurgulamıştık; sanayi üretimindeki gidişatın gerçek durumunu eylül ayındaki veriler ortaya koyacaktı. Nitekim öyle de oldu, temmuz ve ağustostaki o hızlı düşüş ve artıştan sonra eylülde daha durağan diyebileceğimiz bir oran ortaya çıktı. Eylül ayındaki sanayi üretimi, geçen yıla göre yüzde 4.1 oranında artış gösterdi.
Temmuzdaki dramatik düşüş ve ağustostaki rekor artış bir bakıma birbirini götürdü ve bu iki aydaki sanayi üretimi artışı yüzde 3.1 oldu. Hemen belirtelim, bu yüzde 3.1'lik oran, oranlardan yola çıkılarak değil, doğaldır ki endekslerden hareketle bulunan bir oran.
Hem zaten yılın üçüncü çeyreğindeki artış oranı da temmuz ve ağustostaki hızlı dalgalanmanın tümüyle törpülendiğini gösterdi. Eylüldeki yüzde 4.1'lik üretim artışıyla birlikte yılın üçüncü çeyreğinde gerçekleşen artış yüzde 3.5 oldu.
Dalgalı bir seyir var
Sanayi üretimi ilk çeyrekte geçen yıla göre yüzde 5.3 arttıktan sonra ikinci çeyrekteki artış yüzde 2.6 olmuştu. Üçüncü çeyrek artışı ise biraz önce belirttiğimiz gibi yüzde 3.5 düzeyinde gerçekleşti.
Geçen yıl ise ilk üç çeyrekte düzenli olarak bir artış gözlenmişti. İlk çeyrekte yüzde 1.3 düzeyinde olan artış, ikinci çeyrekte yüzde 3.2'ye, üçüncü çeyrekte yüzde 3.9'a çıkmıştı. 2013'ün son çeyreği ise yüzde 3.8'lik üretim artışıyla geçilmişti.
İlk dokuz aydaki üretim artışı ise geçen yıl yüzde 2.8, bu yıl yüzde 3.7 oldu. Bu farkı yaratan, kuşkusuz ilk çeyreklerdeki gerçekleşme.
Üretim düzeyinde rekor
Sanayi üretiminde üstünde fazla durulmayan bir kavram daha var. Genellikle dikkat çeken yön, üretimin ne kadar arttığı ya da azaldığı. Ama değişim kadar, hatta daha genel bir çerçevede değerlendirildiğinde değişimden en azından kimi dönemlerde daha fazla önem taşıyan yön, üretimin düzeyi.
Örneğin bu yılın eylül ayındaki sanayi üretimi, geçen yıla göre yüzde 4.1 arttı ve ağustosta kaydedilen yüzde 12.5'lik artışın çok altında kaldı. Yine eylüldeki artış, ocaktaki yüzde 7.1'lik artışın da, geçen yılın eylülünde bir önceki yıla göre kaydedilen yüzde 6.5'lik artışın da çok gerisinde.
Ama bu yılın eylülünün bir özelliği var. TÜİK tarafından 2010 yılı 100 kabul edilerek oluşturulan sanayi üretim endeksi, şimdiye kadarki en yüksek düzeye eylül ayında çıktı. 2010 yılı ortalaması 100 olan endeks, bu yıl eylülde 129'a ulaştı. Daha önce çıkılan en yüksek düzey, 127'lik endeksle geçen yılın kasım ayıydı.
Yani üretim artış oranında belli ayların altında kalmış olsak da, üretim düzeyinde eylül ayında rekor kırmış durumdayız. Bu düzeyin yeterli olup olmadığı, daha ne yapılarak artırılabileceği elbette tartışılabilir, tartışılmalı da. Ama en azından üretimin rekor kırdığı gerçeğini de bir kenara not etmekte yarar var.