Kararsız Kasım kararını nasıl vermişti?
Arkadaşımıza “Kararsız Kasım” derdik. Önünde birden fazla seçenek olunca karar vermekte zorlanırdı. Örneğin, “Şu lokantaya mı, yoksa diğerine mi gidelim?” dediğimizde bile aklı karışırdı. Doktora derecesini almak üzereyken üniversitelere başvurup iş görüşmeleri yapmaya başladı. Sonunda kararsız bir kişinin başına gelebilecek en feci şey oldu: İki üniversiteden birden iş teklifi aldı. Daha yemek yiyeceği lokantayı seçerken bile sorun yaşayan arkadaşımız, bu iki teklifle perişan oldu. Her gördüğümüzde son kararını değiştirmiş, son söylediği üniversiteyi değil de diğerini seçmiş oluyordu. Her hafta sonu arabasına atlayıp bu iki üniversiteden birisine gidip kendine özgü incelemelerini yapıyordu. Her dönüşünde de “Yok, bu üniversite diğerinden daha iyi. Ben bunu seçeceğim” diyordu. Bir sonraki hafta sonu diğer üniversiteye gidip yine fikrini değiştiriyordu.
Arkadaşımızın bu kararsızlığı bir süre sürdü. Sonunda seçimini yaptı. Nasıl mı? Çünkü Türkiye’ye telefon edip babasına danışmıştı. Babasının oğluna tek sorusu olmuştu: “Verdikleri ücret nedir?”. Her bir üniversitenin verdiği ücretiduyunca babası kestirip atmıştı” Oğlum, tabi ki ücreti daha yüksek olanı seçeceksin.” Amerika’daki bu arkadaşımız da babasının dediğini yaptı.
Şimdi bu öykü neden anlattım diye merak edenler olabilir. Eski öğrencilerimden birisi bana bir e-mail yollamış. Öğrencim, üç firmadan iş teklifi almıştı. (Kendisini iyi yetiştirmiş, donanımlı kişiler işsizliğin yüksek olduğu dönemlerde bile böyle teklifler hep alırlar) Benim fikrimi soruyordu. Yukarıda size anlattığım öyküyü onun için anımsadım. İşte şu soruya cevap arayacağım: İş seçerken nelere dikkat etmelidir?
İlginç bir alışveriş
İş ilişkisi, bir alışveriştir. Çalışan, beşeri sermayesini işverene kiralar. Bunun karşılığında da işverenden bir “ödül paketi” alır. Ücret ve diğer yan ödemeler, bu ödül paketinin sadece bir boyutunu teşkil eder. Bir iş teklifini değerlendirirken tüm boyutları göz önüne almalıdır.
Yukarıdaki olaya bu çerçeveden baktığımızda iki olasılık düşünebiliriz. Birincisi, arkadaşımın babası, dolayısıyla arkadaşım, bir hata yapmıştı; ücret dışındaki boyutları hesaba katmamıştı. İkinci olasılık ise ücret dışındaki boyutları iki üniversite için de değerlendirmiş ve eşit bulmuştu. Peki, iş teklifi değerlendirmesinde göz önüne alınacak boyutlar nedir?
Sektörün değerlendirmesi
Ücret, kişinin beşeri sermayesine ödenen kira demiştik. İşin sadece ücret boyutunu bile değerlendirirken, buna da kapsamlı bakmak zorunluluğu vardır. Önerilen ücret, o anki ücrettir. Bu nedenle, işin getirisini uzun dönemli düşünmek gerekir. Kişi, kendisine şu soruyu sormalıdır: Eğer bu işte çalışırsam beşeri sermayem ne kadar artabilir? Bu soruyu cevaplarken hesaba katacağı faktörlerin başında, işe gireceği sektörün değerlendirmesi vardır. Sektörün mevcut durumu ve uzun dönemde gelişme olasılığı nedir? Eğer bu sektörde çalışmayı seçerse ilerde bu sektörden başka sektörlere kayma olasılığı var mıdır? Yoksa sektör, fazla açılımı olmayacak, gelişimi kısıtlı bir sektör müdür?
Şirketin değerlendirmesi
Kişi ücret ile ilgili değerlendirmeyi yaparken, sektörden sonra değerlendireceği ikinci önemli faktör, şirketin kendisidir. Şirketin bu sektör içindeki yeri, pazardaki payı nedir? Şirket, katma değerini nasıl yaratmaktadır? Geçmiş yıllar itibari ile şirket nasıl bir gelişme göstermiştir? İleriye dönük bakıldığında şirket bir gelişme vaadetmekte
midir?
Pozisyonun değerlendirmesi
Sektör ve şirketin değerlendirmesinden sonra bakılacak olan pozisyondur. Önerilen pozisyonun şirketteki yeri nedir? Hangi fonksiyondur? Çalışılacak fonksiyon, şirketin esas işiyle mi ilgilidir?
Yoksa destek bir fonksiyon mudur? Bu pozisyonda çalışılarak ulaşılabilecek pozisyonlar nelerdir? Bu pozisyonunda çalışırken beşeri sermaye ne kadar artabilir?
Sonuç
Alınan bir iş teklifinde o anda teklif edilen ücreti bile değerlendirirken konuya kapsamlı bakmak gerekir. Bunun yanında “ödül paketi”nde sadece ücret de yoktur. Ücretin yanında değerlendirilecek diğer boyutlar nelerdir? Buna da gelecek haftaki yazımda değineceğim.