Yazı dizimizin üçüncüsünde strateji konusunda sohbete devam ediyoruz. İlk yazıda strateji nedir, ne değildir bunu ele aldık. İkinci yazıda iş stratejisi konusunda temelleri atan rekabet stratejisi, temel yetenek ve iş tasarımı modellerini hatırladık. Bu yazıda, devam edecek ve çağdaş strateji modellerine göz atacağız.
Çünkü her yeni model ya bunları temel alıyor ya da bunların karşısına farklı düşünce olarak çıkıyor. Hangi model ne işe yarıyor, bunu kendi sektörümüzde ve işimizde kullanabilir miyiz buna dair bir farkındalık kazanıyoruz. Strateji modelleri iyi bilinmeden, bilinçli ve bilimsel şekilde strateji geliştirmek zor. Gelin yeni modellere bakalım.
Chan Kim ve Renée Mauborgne tarafından geliştirilen Mavi okyanus stratejisi, rekabetten kaçınarak yeni bir pazar yaratmayı savunan bir yaklaşımdır. Bu strateji, mevcut rekabetin yoğun olduğu “kırmızı okyanus” pazarlardan uzaklaşarak, yeni ve keşfedilmemiş “mavi okyanuslar” yaratmayı amaçlar.
Örneğin, 1990’ların sonu, 2000’lerin başında müzik endüstrisi, dijital müzik dosyalarının yasa dışı paylaşımı ile büyük bir krize girmişti. CD satışları düşüyordu ve müzik endüstrisi darbe alıyordu. Apple, iPod ve iTunes ile müzik dinleme deneyimini kökten değiştirdi. Kullanıcılar, tek bir cihazda binlerce şarkıyı taşıyabilir ve iTunes üzerinden şarkıları yasal olarak satın alabilir hale geldiler. iPod ve iTunes kombinasyonu, Apple’ın yeni bir pazar yaratmasına ve dijital müzik endüstrisinde lider olmasına olanak sağladı.
Ron Adner ve Rahul Kapoor tarafından ortaya konan Değer ağı modeli, bir şirketin başarısının sadece kendi stratejisinden değil, aynı zamanda işbirliği yaptığı tedarikçiler, ortaklar ve müşterilerle olan ilişkilerden de etkilendiğini savunur. Bu model, stratejiyi bir “ekosistem” olarak ele alır. Apple, Amazon ve Alibaba gibi firmaların başarısı, yalnızca kendi ürünleriyle değil, aynı zamanda tedarik zinciri, geliştiriciler ve aksesuar üreticileri ile olan güçlü işbirlikleri sayesinde mümkün olmuştur.
Çevik strateji, hızla değişen pazar koşullarına uyum sağlamayı, sürekli iyileştirme ve hızlı geri bildirim döngülerini benimsemeyi amaçlayan bir yaklaşım. Geleneksel uzun vadeli planlamadan ziyade esnek ve adaptif süreçleri vurgular. Örneğin Spotify, çevik stratejiyi benimseyerek, müzik endüstrisinde büyük bir dönüşüm yarattı. Şirket, müşteri geri bildirimlerini sürekli izleyerek ve hızlı ürün güncellemeleri yaparak, kullanıcı deneyimini sürekli olarak iyileştirdi ve piyasadaki liderliğini pekiştirdi. Zara’ da çevik stratejiyi iyi uygulayan bir şirkettir.
Özellikle startup’lar ve küçük işletmeler için geliştirilen, sınırlı kaynaklarla maksimum değer yaratmayı hedefleyen bir yönetim yaklaşımıdır. Bu strateji, yalın üretim prensiplerinden esinlenmiştir ve temel olarak israfı minimize etmeye, müşteri odaklı değer yaratmaya ve sürekli iyileştirmeye dayanır. Büyük şirket olmalarına rağmen Toyota, Dropbox, Zara ve Intel bu stratejiyi benimsemiştir.
Gelecek modeller daha teknoloji odaklı olacak. Yapay zekâ merkezli olacak. 2030’ların ortasına kadar mevcut strateji modellerinin teknolojiye adapte edilerek kullanılmaya devam edeceğini düşünüyorum. Yıkıcı teknolojilere uyum sağlamak veya onları icat eden olmak, ekosistem oluşturmak veya parçası olmak gibi yukarıda bahsettiğimiz modeller kullanılmaya devam edecek. Tıpkı ikinci yazıdaki modellerin belirli sektörlerde kullanılmaya devam edileceği gibi.
Son üç yazım biraz teorikti. Ama unutmayalım ki teori, uygulamayı kolaylaştırır. Yazı dizimizin kalan iki yazısında, şirketiniz için nasıl strateji geliştirebileceğinize değineceğim.