İç göç denince akla ilk gelen şehir İstanbul’dur. Kendi memleketinde ekonomik veya politik nedenlerle geçinmekte zorlanan insanların ilk sıradaki hedefi on yıllardır İstanbul oldu. Ancak son yıllarda İstanbul’un göç eğilimlerinde ciddi bir değişim var. Bu değişim, 2014’te kritik bir eşiğe dayandı. İstanbul net göç alan bir il olmaktan neredeyse çıkmak üzere. 2014’te İstanbul’da net göç hızı binde bire kadar düştü. Yani İstanbul kabaca her bin kişilik nüfusa karşı ancak bir kişilik bir net göç alabiliyor. Oysa 2011’de İstanbul’da net göç hızı binde 9 sınırındaydı.
İstanbul’a göç eden nüfus, diğer illerle karşılaştırıldığında hala çok yüksek. 2014’te diğer illerden İstanbul’a 439 bin kişi göçtü. Ancak bu rakam 2011’deki 450 bin kişilik zirvenin altında. 2012’de sert bir düşüşle 385 bine inen İstanbul’a göç sayısı, bir daha 2011 seviyesine çıkamadı.
Buna karşın İstanbul’u terk edenlerin sayısı 2011’den bu yana hızla artıyor. Bu artış, 2014’te biraz daha hızlanmış gözüküyor. 2011’de İstanbul’u terk ederek başka illere göçenlerin sayısı 329 bin idi. İstanbul’u terk edenlerin sayısı 2012’de 354 bine, 2013’te 372 bine yükseldi. 2014’te ise 53 bin kişilik bir artışla 425 bine dayandı.
Böylece İstanbul’a göçenler ile İstanbul’u terk edenler arasındaki fark, yani net göç 14 bine kadar düştü. Oysa İstanbul’un aldığı net göç 2013’te 66 bin, 2011’de ise 122 bin düzeyindeydi. Nüfusu İstanbul’un 16’de biri kadar olan Muğla’nın aldığı net göç bile 18.5 bin ile İstanbul’dan yüzde 29.4 daha fazla.
İlginç olan bir nokta da İstanbul’un çevresindeki illerin hem net göç miktarında, hem de net göç hızında İstanbul’un üstünde yer alması. Komşu iller net göç almaya devam ederken, İstanbul geriliyor. Net göç hızı Bursa’da binde 5.64, Yalova’da binde 16.09, Kocaeli’nde binde 14.40, Tekirdağ’da binde 5.71. İstanbul’un başlıca rakipleri olan İzmir’de net göç hızı binde 5.61, Ankara’da ise binde 7.80 ile yine İstanbul’un çok üzerinde. 2014’te 28 ilin aldığı göç verdiğinden fazla, 53 ilin verdiği göç aldığından fazla oldu. İstanbul net göç hızı pozitif olan 28 il içinde ancak 25. sırada yer alabildi. Net göç miktarında birinciliği hiç elinden bırakmayan İstanbul, 2014’te birden 9. sıraya düştü. İstanbul’u terk edenlerin sayısındaki artış böyle sürerse, 2014’te net göç miktarı 14 bine kadar düşen İstanbul’u, 2015’te net göç veren iller arasında görebiliriz.
İstanbul’daki göç eğilimlerindeki bu değişimin kuşkusuz önemli sosyal ve ekonomik etkileri olacaktır. İlk akla gelen soru ise konut ve inşaat sektörünün bu değişimin ne kadar farkında olduğu, buna ne kadar hazırlıklı olduğu?
İstanbul hala inşaat ve konut piyasasının en hızlı geliştiği merkez durumunda. Konut stoku, hızla artma eğiliminde. Kentsel dönüşüm projeleri de temel ayaklarından birisi rant yaratma ve rant transferi olduğu için İstanbul’daki konut stoğunu ciddi ölçüde artıracak.
Konut stokundaki bu hızlı artış eğilimi ve potansiyeli ile İstanbul’un göç eğilimleri birbiriyle ciddi bir çelişki içinde. Bu çelişki, İstanbul’daki inşaat ve konut piyasasının yanı sıra, kentsel dönüşüm programını da temelden tehdit ediyor.