Sanayi üretimindeki göreli artış, 2. çeyrek büyümesinde yüzde 3’ü yakalama şansı yarattı. Büyüme hızı, 2014’ün ilk çeyreğinden bu yana yüzde 3’ün de altında seyrettiği için, hükümetin 2015 büyüme hedefinin ve Türkiye’nin uzun dönem ortalama büyüme hızının çok altında olan bu performans, sevinçle karşılanacak.
Sanayi üretimi geçen yılın 2. çeyreğinden daha iyi bir performans göstermesine karşın, dış ticaret cephesinde büyümeye katkı açısından tam tersine bir durum var. Son dönemde büyümeye pozitif katkı yapan dış ticaretin, 2. çeyrek büyümesine negatif katkı yapma olasılığı yüksek. Bu durumda dış ticaret, 2011’in son çeyreğinden bu yana büyümeye ilk kez negatif katkı yapmış olacak. İhracattaki düşüş, 2. çeyrek büyümesinin tamamen iç tüketime dayandığına işaret ediyor.
Geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 2.76 olan sanayi üretimi artışı, bu yılın aynı döneminde yüzde 3.92’ye çıktı. Geçen yılın 2. çeyreğinde sanayideki sektörel büyüme yüzde 3.33 olurken, toplam gayrı safi yurtiçi hasıla (GSYİH) büyüme hızı yüzde 2.33’te kalmıştı. Bu veriler, 2. çeyrek GSYİH büyümesinin yüzde 3’e çıkabileceğine işaret ediyor.
Sanayideki üretim artışını dayanıklı tüketim malları üretimi sürükledi. Geçen yılın 2. çeyreğinde sadece yüzde 1.65 gibi küçük bir artış gösteren dayanıklı tüketim malları üretimi, bu yılın 2. çeyreğinde yüzde 8.11’lik yüksek bir artış kaydetti. Dayanıksız tüketim mallarında da üretim artışı hızlandı. Geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 1.75 olan dayanıksız tüketim malları üretim artışı, bu yılın 2. çeyreğinde yüzde 5.79 düzeyine çıktı. Geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 2.65 artan ara malları üretimi, bu yıl sadece yüzde 0.58’lik bir artış gösterebildi.
Dış ticaret cephesinde geçen yılın 2. çeyreğinde ithalat azalırken, ihracat artmıştı. Bu yılın 2. çeyreğinde ise hem ithalatta, hem de ihracatta düşüş var. Geçen yılın 2. çeyreğinde ithalat yüzde 7.09 azalırken, ihracat yüzde 4.69 artmıştı. Bu yılın 2. çeyreğinde ithalattaki daralma yüzde 12.66’ya çıkarken, ihracat da yüzde 8.73 gibi etkili bir düşüş kaydetti.
İhracat ve ithalat miktar endekslerinde de aynı eğilimi görüyoruz. 2014’ün 2. çeyreğinde yüzde 4.84 artan ihracat miktar endeksi, bu yıl sadece yüzde 0.71 arttı. Buna karşın geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 6.13’lük bir düşüş gösteren ithalat miktar endeksi, bu yıl yüzde 2.63 arttı. İhracat miktar endeksindeki artış hızı geçen yılın 4.12 puan altına düşerken, ithalat miktar endeksinin performansı geçen yılın 8.77 puan üzerine çıkmış.
Bu veriler ikinci çeyrekte ekonominin en büyük derdi olan cari açığın gayrı safi yurtiçi hasılaya oranında bir artışa da işaret ediyor. Büyümedeki cılız bir artışın bile cari açık oranında bozulmaya yol açması, ciddi bir yapısal sorun.
Bir diğer önemli sorun da büyümedeki cılız artışın istihdama yansımasında ortaya çıkıyor. 2. çeyrekte istihdam yüzde 2.01 arttı. Bu dışarıdan bakınca yüzde 3’lük büyüme ile uyumlu gözüküyor. Ancak türetici sektörler olan tarım, inşaat ve sanayide istihdam yüzde 0.11 gerilerken, artışın tamamen üretici olmayan hizmet sektörlerinden kaynaklanması, büyümenin geleceği ve istihdam artışının kalitesi açısından soru işaretlere yaratıyor.