Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 11.7 gibi çok yüksek oranlı bir büyüme gösterdi. Kuşkusuz bu oran, geçen yılın aynı dönemindeki yüzde 14.5'lik rekor daralmanın yarattığı baz etkisinin bir sonucuydu. Öyle ki, yüzde 11.7'lik büyümeyle bile GSYH büyüklüğü açısından 2008 düzeyini yakalayamadık.
Türkiye İstatistik Kurumu, 14 Eylül salı günü ikinci çeyreğe ilişkin GSYH büyüklüğünü açıklayacak. İkinci çeyrekteki büyümenin çift haneli olmayacağı adeta kesin gibi; büyüme ilk çeyrekten daha düşük gerçekleşecek. Ama hangi düzeyde?
Daha önce yapılan, zaman zaman bu sütunlarda da yer alan tahminlerde ikinci çeyrek büyümesinin yüzde 8-9 dolayında olabileceği belirtilmişti. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in, "yılın ilk yarısındaki büyümenin yüzde 10 olabileceği, ikinci yarıda ise büyümenin hız keseceği" şeklindeki açıklaması, ikinci çeyrekle ilgili tahminlerin daha kolay yapılabilir olmasını sağladı. Bakan Şimşek ikinci çeyrekle ilgili bir veriye sahip olduğu için mi ilk yarıya ilişkin yüzde 10'luk bir tahminde bulundu, bilemeyiz tabii ki. Aslında bu konuda bir veriye sahip olmak da pek gerekmiyor doğrusu. Biraz önce de belirttiğimiz gibi, ikinci çeyrek için tahminler zaten yüzde 8-9 aralığında dile getirilmekteydi.
İlk çeyreğin yüzde 11.7'lik büyüme hızında herhangi bir revizyona gidilmezse, yılın ilk yarısındaki toplam büyüme de yüzde 10 dolayında gerçekleşecekse, ikinci çeyrekteki büyüme yüzde 8.5 olacak demektir.
Şimdi cümleyi biraz ters kurgulayalım; ikinci çeyrek büyümesi yüzde 8.5 düzeyinde gerçekleşir ve böylece ilk yarıdaki oran yüzde 10 olursa, bu yılın ikinci çeyreği sonu itibariyle yıllık büyüme de yüzde 5.2'ye yükselecektir.
2008'e hala ulaşamıyoruz
İlk çeyrek büyümemiz belli; yüzde 11.7. İkinci çeyrek yüzde 8.5 bekleniyor. Böylece ilk yarıdaki oran yüzde 10'u buluyor. Ama hala, GSYH büyüklüğü açısından kriz öncesi dönem olan 2008'e ulaşamıyoruz.
Bu yıla ilişkin yüzde 11.7 ve yüzde 8.5'lik oranlarla altı aylık GSYH büyüklüğü sabit fiyatlarla 48.6 milyar lira olacak. Geçen yılın aynı dönemindeki büyüklük 44.2 milyar liraydı. Ancak, 2008'in ilk yarısındaki GSYH büyüklüğü 49.7 milyar lira düzeyinde bulunuyordu. Buna göre, bu yılın ilk yarısında 48.6 milyar lira olarak beklenen GSYH, 2008'deki 49.7 milyar liranın hala yüzde 2.2 altında kalmaya devam edecek.
Bu yılın büyüme hızı, baz etkisi yüzünden her çeyrek biraz daha küçülecek. Türkiye ekonomisi geçen yıl ilk üç çeyrekte sırasıyla yüzde 14.5, yüzde 7.7 ve yüzde 2.9 küçülmüş; son çeyrekte ise yüzde 6'lık bir büyüme kaydedilmişti. Bu yıl, geçen yılki oranların tersi yönde bir gelişme görülecek; nitekim görülüyor da. Büyüme hızı giderek yavaşlayacak ve belki de korkulan olacak, son çeyrekte yeniden negatif bir oran ortaya çıkacak.
Son dönemde giderek daha sık dile getirilen ikinci dip tartışmaları da bu kaygıyı artırıyor. Yaşansa bile ikinci dip noktanın ilki kadar derin olmayacağı tahminleri daha yoğun; ancak bunun Türkiye ekonomisini nasıl etkileyeceğini kestirmek pek kolay değil. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu'nun son toplantısında işaret ettiği gibi; küresel ekonomiye ilişkin kaygılar halen sürüyor; buna bir de yurtiçi piyasalarda ortaya çıkabilecek daralmanın eklenebileceği belirtiliyor.
Yani ne küresel ekonomide her şey güllük gülistanlık, ne de Türkiye ekonomisinde… Gidişat ise çok kötü değilse de, pek iyi de sayılmaz. Bütün bunlara geçen yılın son çeyreğindeki görece yüksek büyüme hızından kaynaklanan baz etkisi eklendiğinde bu yıla ilişkin kaygılar artıyor.